Het mbo krijgt te maken met gildes. Dan zijn de volgende 5 principes uit de Middeleeuwen ook het overwegen waard.
Minister Jet Bussemaker van Onderwijs wil de gilde-formule van meester en gezel bij verschillende mbo-opleidingen gaan toepassen. Daarvoor gaat ze 25 miljoen euro uittrekken. 'De meestertitel maakt goed vakmanschap beter zichtbaar en laat jongeren zien dat zij met een mbo-diploma op zak kunnen doorgroeien naar topniveau', aldus Bussemaker. Voortbordurend op het teruggrijpen naar de Middeleeuwen, zijn de volgende 5 principes van weleer ook het heroverwegen waard:
1. Ruilhandel
Alle handel is in wezen ruilhandel. Sinds de Middeleeuwen is er echter een algemeen geaccepteerd ruilmiddel in het leven geroepen om handel te vergemakkelijken: geld. Overigens werd in de oudheid ook al betaald met penningen, maar in de Middeleeuwen daalde het vertrouwen hierin tot een vriespunt en ging men weer over op ruilhandel, dat de eeuwen daarvoor ook naar behoren functioneerde. De zijderoute ontstond 700 voor Christus en aan de landsgrenzen van deze route werden goederen tegen handelswaren uit andere landen geruild.
Vermaledijde euro
Met name wanneer het vertrouwen in een munteenheid klein is, is ruilhandel een prima alternatief. Het komt Geert Wilders niet slecht uit als de vermaledijde euro wordt afgeschaft en we teruggrijpen naar ruilhandel. Overigens is ruilhandel anno 2014 nog altijd opportuun. In Zwitserland is de zogeheten Wirtschaftsring een geaccepteerd onderdeel van de economie. Bedrijven ruilen daarbij goederen en diensten, of barteren ze. Barteren is een term die in marketing niet onbekend is. Ook zie je in met name Amerika en Engeland het fenomeen tijdbanken opkomen. Mensen met een bepaald expertise bieden een tijdseenheid van deze expertise aan, die andere klanten dan kunnen 'lenen’, zonder dat er geld aan te pas komt. Zie ook: de deeleconomie.
2. Vazal en leenheer
We zullen hier geen terugkeer naar het feodale systeem bepleiten, maar zoals met alle oude systemen is er ook hier een onderdeel te vinden dat, weliswaar met enige aanpassingen, best eens waardevol kan zijn in de huidige tijd. In de meest enge zin gaf een vazal zijn vrije status en bezit op aan een leenheer die hem in ruil veiligheid en werk aanbood. Het is met andere woorden een primitieve vorm van een buddy-structuur, waarbij de één de ander onder de vleugels neemt. Of dat nu tegen kost en inwoning is, of dat de moderne vazal verzekerd is van een werk en inkomen, je kunt het zo gek maken als je wilt.
Leenheer is persoonlijke bank
Bijna alles wat een inkomen oplevert voor de vazal kan een zogeheten leen zijn. Een stuk grond dat hij kan verbouwen, een ambt dat hij kan vervullen, een pand waarin hij een winkel kan beginnen of simpelweg een lening die hij krijgt om een onderneming te starten. In wezen vervult de leenheer hierbij de rol van bank, maar dan wel een hele persoonlijke bank en krijgt hij een pakket aan verantwoordelijkheden voor zijn vazal. Wanneer de vazal op eigen benen staat, kan de leenheer zich terugtrekken. Daarnaast kan de vazal ook als leenheer optreden door gedeeltes van zijn werkzaamheden uit te besteden. Op deze manier kan de huizenmarkt bijvoorbeeld uit het slop worden getrokken, de werkloosheid worden teruggedrongen en het ondernemersklimaat worden gestimuleerd.
3. Hanzeverbond
Op het hoogtepunt in de 15de eeuw waren zo’n 170 steden langs de kusten en het achterland van de Noord- en Oostzee verenigd in het zogeheten Hanzeverbond. Deze Hanze was een orgaan opgericht in de 13de eeuw door Duitse koopmansorganisaties in steden als Bremen, Hamburg en Rostock, dat hielp om de handelsroutes tussen Engeland en Rusland te bewaken. Later sloten ook Nederlandse steden als Zwolle, Kampen, Venlo, Tiel en Nijmegen zich aan. De Hanze streefde een monopolie na en deed er alles aan om concurrenten uit te schakelen en opkomende handelscentra de kop in te drukken.
EU ook blij
Het mes snijdt aan twee kanten wanneer een dergelijk verbond nieuw leven wordt ingeblazen. Uiteraard zal de rest van de wereld ons betichten van protectionisme, maar je verzekert je op deze manier van goede import en export tussen de aangesloten steden of landen, waardoor de EU dit streven naar Europese eenheid alleen maar zal toejuichen. Daarnaast zal de vrees dat de Chinezen ons op korte termijn zullen overvleugelen ook worden verminderd, aangezien concurrentie met een Hanzeverbond in de achterzak een stuk moeilijker wordt. Wanneer welvaart van de eigen groep voorop staat en een raad van kooplieden (bestuursvoorzitters) hierop toeziet, moet er ook heel wat gebeuren wil van de koers worden afgeweken.
4. Mercantilisme
Het systeem van gezond verstand, zo werd twee eeuwen gedacht over het mercantilisme, lang voordat Adam Smith zijn 'Wealth of Nations' publiceerde en daarmee de basis legde voor de klassieke economie. De theorie van het mercantilisme ging ervan uit dat de welvaart van een land afhankelijk is van het aanbod van kapitaal in dat land. Daarnaast beschouwde de theorie de wereldhandel als een zero-sum game: wat er bij de één bijkomt, gaat er bij de ander af. Een positieve handelsbalans stond bij de mercantilisten hoog in het vaandel, wat zoveel betekende als export bevorderen met subsidies en import ontmoedigen met hoge tarieven.
Bemoeienis van de staat
Adam Smith nam in zijn boek uitgebreid de tijd om de drogredenen van het mercantilisme – waar ook het kolonialisme een uitvloeisel van was – helder voor het voetlicht te krijgen en in de 19de eeuw had de stroming wel zo'n beetje afgedaan en begon de vrije markt de boventoon te voeren. Maar toch, die theorie met al zijn uitwassen is ook niet altijd zaligmakend gebleken de laatste decennia. Dat welvaart in de laatste eeuw nagenoeg losgekoppeld is van de goud- en zilvervoorraden heeft tot grote excessen in het financiële systeem geleid. Dat sinds 2008 een flink aantal banken in handen van de staat zijn gevallen, is met een beetje fantasie zelfs een terugkeer naar het mercantilisme te noemen, aanzien in dit systeem een hoge mate van economische bemoeienis van de staat is vereist, die een protectionistische houding dient aan te nemen.
5. De schandpaal
Bij uitstek Middeleeuwse praktijken: iemand op het stadsplein vastbinden aan een schandpaal en hem of haar op die manier te kijk stellen. Deze schandpaal of kaak werd in heel Europa ingevoerd in de tijd dat het nog niet gangbaar was om gevangenisstraffen uit te delen. De veroordeelde moest doorgaans een paar uur 'aan de kaak worden gesteld’ en de straf werd beschouwd als relatief mild. In het beste geval leed degene die letterlijk voor paal stond alleen gezichtsverlies, toch waren verwondingen ook aan de orde van de dag wanneer het publiek besloot de veroordeelde te bekogelen. In 1854 werd de strafmaatregel officieel afgeschaft.
Point and laugh!
Hoe je het wendt of keert, het moet cathartisch werken wanneer een verbitterde oud-werknemer van DSB de kans had gekregen om op het Waagplein in Alkmaar zijn verwensingen te roepen of desnoods een tomaat te gooien richting Dick Scheringa. Je kunt je ook voorstellen dat Sjoerd van Keulen, Rijkman Groenink, Rene van der Bruggen, Joep van den Nieuwenhuyzen en Cees van der Hoeven na een paar uur in de schandpaal tot inkeer waren gekomen en wat schuldbewuster door het leven zouden gaan. Bovendien gaat er van een dergelijke schandpaal een waarschuwende werking uit. Bankiers en corrumpeerbare directieleden denken, met een schandpaal in het achterhoofd, wel drie keer na vooraleer ze over de schreef gaan.
