De woorden van Lodewijk Asscher dragen een duidelijke waarschuwing: ‘Robots pakken onze banen af.’ Neurowetenschapper Marcia Goddard van YoungCapital vindt het een gevaarlijke uitspraak voor een volksvertegenwoordiger. ‘Hij heeft een enorme invloed op de beeldvorming. Hij zaait nu vooral angst. Natuurlijk gaat robotisering ervoor zorgen dat banen veranderen, maar dat zal vooral resulteren in efficiëntie. Mensen vervangen zal voorlopig bijna tot niet gebeuren. Zo goed zijn robots simpelweg nog niet.’
Zelf vergelijkt Goddard, die vorig jaar promoveerde op sociale vaardigheden, de opkomst van robots op de werkvloer met de industriële revolutie. ‘Indertijd heerste dezelfde angst om vervangen te worden door machines. Het ging met eenzelfde soort snelheid als de technologische revolutie, maar toen is er ook een manier gevonden om hiermee om te gaan. Het werk verdween niet, maar werd slechts efficiënter.’
Het is de voornaamste reden dat Goddard de uitspraak van Asscher zo gevaarlijk vindt. ‘In plaats van angst te zaaien zou Asscher beter in onderwijs kunnen investeren dat toekomstige werknemers voorbereid om met robots samen te werken.’ Als voorbeeld noemt ze de financiële sector. ‘Hier wordt veel gewerkt met cijfers. Dat is werk met veel herhaling dat langzaam beter gedaan zou kunnen worden door robots: je kunt er immers de menselijke fouten uit halen.’
Daarentegen is het advies van een financieel expert niet door een robot te geven. ‘Opleidingen in die richting zouden daar rekening mee moeten houden. Je kunt jongeren niet opleiden voor banen die op de lange termijn heel anders ingevuld gaan worden.’
App
Naast alle eigenschappen die op de werkvloer van belang zijn, gaan soft skills volgens Goddard een steeds belangrijke rol spelen. Dit zijn eigenschappen die jou menselijk maken en een robot nooit zal hebben. ‘Of jij je thuis voelt binnen een bedrijf heeft veelal te maken met hoe jij bent als persoon. Aan deze eigenschappen zijn bepaalde talenten toe te kennen. Zo zijn extraverte mensen vaak beter in motiveren en presenteren, terwijl introverte mensen goed kunnen coachen en begeleiden.’
Om mensen te helpen deze soft skills te ontdekken, ontwikkelde YoungCapital een test, die te maken is via de app van het bedrijf. ‘Vooral voor jonge mensen zonder veel werkervaring is dit handig. Deze eigenschappen van jezelf kun je bijvoorbeeld aanprijzen tijdens een sollicitatiegesprek.’
Ondanks dat robots nooit ziek zijn, 24 uur per dag kunnen werken en over het algemeen sneller zijn dan mensen, behoudt de mens zijn voorsprong volgens Goddard op deze vijf punten:
#1. Ontwikkeling
In tegenstelling tot robots die slechts het werk kunnen doen waarvoor ze zijn geprogrammeerd, zijn mensen in staat om zich te ontwikkelen. ‘Wie relevant wil blijven op de werkvloer, moet bereid zijn nieuwe skills aan te leren. Wie zich makkelijk aan kan passen en bereid is zich in te spannen om nieuwe eigenschappen te leren, verslaat een robot makkelijk op dat punt.’
#2. Empathie
Robots zijn tot bepaalde hoogte in staat om te communiceren, maar empathie is daar niet bij aanwezig. ‘Of je nu computerprogrammeur of HR-manager bent, communiceren met collega’s maakt in deze tijd standaard deel uit van je takenpakket. Je moet kunnen luisteren naar anderen, doorvragen en kunnen discussiëren over problemen en oplossingen.’
Om effectief te kunnen samenwerken, is zowel affectieve als cognitieve empathie vereist. ‘Affectieve empathie verwijst naar de neiging een passende emotionele reactie te geven op de gevoelens en gedachten van een ander. Cognitieve empathie verwijst naar het vermogen de gedachten en gevoelens van anderen te herkennen. Het kunnen lezen van lichaamstaal is hier een belangrijk onderdeel van.’
#3. Kritisch en probleemoplossend denken
Uit verschillende interviews die onderwijsspecialist Tony Wagner van Harvard afnam onder honderd ceo’s blijkt dat er binnen bedrijven vooral behoefte is aan medewerkers die kritisch kunnen denken en een probleemoplossend vermogen hebben. ‘Robots zijn goed in routineklussen, maar zijn niet in staat om kritisch te denken of problemen op te lossen waarvoor ze niet geprogrammeerd zijn.’
#4. Creativiteit
Out-of-the-box denken is niet iets dat standaard in het takenpakket van een robot zit. ‘Creativiteit blijft een typisch menselijk talent. ‘Think different’, zei Steve Job in de jaren negentig tegen zijn medewerkers. Anders denken, die creatieve mindset, is nu misschien wel belangrijker dan ooit.’
#5. Flexibiliteit
Je snel in onbekende situaties aan kunnen passen is een uitdaging voor een robot die enkel bekend is met wat voor hem geprogrammeerd is. Wellicht lijkt dat niet echt van belang, maar ieder gesprek met een ander persoon is te kenmerken als een onbekende situatie. Je weet immers niet precies wat er gaat gebeuren. ‘Robots kunnen bijvoorbeeld niet hun eigen gedrag aanpassen, terwijl mensen snel kunnen schakelen in situaties.’
Als voorbeeld noemt Goddard het feit dat bedrijven steeds internationaler worden. ‘Hoe blijf je bijvoorbeeld effectief samenwerken, onderhandelen en communiceren in een omgeving met culturele verschillen? Nu organisaties multicultureler worden en steeds vaker de grens over gaan, wordt flexibiliteit op de arbeidsmarkt ontzettend belangrijk.’
