4 redenen waarom mindfulness helpt tegen overgewicht

Hoe zat het ook al weer? De grondlegger van de Westerse mindfulness variant, hoogleraar Jon Kabat-Zinn, definieert mindfulness als ‘aandacht besteden op een bijzondere manier, gericht en zonder oordeel.’ Vooral dat laatste levert mensen nogal wat problemen op. Want we oordelen in ons hoofd de hele dag door. 'Stoppen kunnen we het niet,' zegt Kabat-Zinn, 'wel ons bewust worden van hoe veroordelend we eigenlijk zijn en vervolgens niet te oordelen over het oordelen.’ Belangrijk is het daarbij ook om in het moment te zijn. En hierop te focussen. Moeder Teresa wist het al toen ze zei: ‘Wees gelukkig in het moment, dat is genoeg. Elk moment is alles wat we nodig hebben, en niets meer.’

Wanneer je dit toepast op een maaltijd, komt mindful eten neer op ook echt aandacht besteden aan wat je eet. Doe je dit dan neemt de kans af dat je gedachtenloos terwijl je aan het werk bent een heel pak koekjes naar binnenwerkt of een hele zak chips bij de kantoordip rond vier uur. ‘Het enige waar je op moet focussen is het eten,’ zegt Michael Mantzios. Mantzios onderzoekt de mogelijkheden van mindfulness in het kader van health psychology aan de Britse Birmingham City University. ‘Mindfulness,’aldus Mantzios, brengt je terug naar het hier en nu, naar hetgeen wat op je bord ligt.’

Dit kun je doen door meditatie, maar niet iedereen is bereid om zijn lifestyle dusdanig aan te passen om te diëten. Hij creëerde daarom ook een voedseldagboek met vragen als ‘hoe ruikt deze maaltijd? ’ en ‘Wat zijn de kleuren en de textuur van deze maaltijd’. Participanten die het dagboek gebruikten wisten evenveel gewicht te verliezen als de groep die een vorm van mindful mediteren gebruikten.

Ook Evelien van de Veer besloot in het kader van haar promotie aan de Universiteit van Wageningen mindfulness te bestuderen als een manier om minder te gaan eten. ‘Uit eerdere onderzoeken,’ zo legt Van de Veer uit, ‘is gebleken dat mindfulness helpt bij het verminderen van ‘binge eating’ en emotioneel overeten. Verder is ook uit eerdere onderzoeken gebleken dat mindfulness wel degelijk kan helpen bij het terugbrengen van overgewicht en ervoor kan zorgen dat er minder wordt aangekomen. Vaak zijn de mindfulness oefeningen echter onderdeel van een groter interventieprogramma en zijn ook andere therapeutische elementen toegevoegd waarbij het niet altijd helemaal duidelijk is hoeveel nu precies te wijten is aan de mindfulness-oefeningen. Wij besloten daarom te kijken naar hoezeer mindfulness een mentale staat kan bevorderen van gefocuste aandacht die relevant is bij eetgedrag en in het bijzonder bij het compenseren in wat je eet.’

Van de Veer en haar collega’s voerde vijf experimenten uit waarbij een groep particpanten bijvoorbeeld eerst een onbewust mildfulness-oefening kreeg met de bedoeling dat ze zich meer bewust werden van hun eigen lichaam en hongersignalen. Vervolgens ontvingen ze een kleine of grote Snickers. Daarna mochten ze ook nog eens zoveel chocoladekoekjes eten als ze maar wilden. Degenen die de mindfulnessoefening hadden gedaan bleken te compenseren wat ze al gegeten hadden. De participanten zonder mindfulnessoefening compenseerden hun eetgedrag niet. Van de Veer: ‘Dankzij mindfulness gingen participanten meer rekening houden met hun lichaam.’ Hoewel Van de Veer er niet van overtuigd is dat mindfulness een manier is om flink af te vallen, gelooft ze wel dat het je helpt om een stabieler gewicht te behouden. ‘Vaak wordt gedachtenloos gegeten en dat kun je door te focussen wellicht tegengaan.’

 

Dit gedachtenloze eten is vaak wat ons nekt. Zo ontdekten onderzoekers van Cornell University in hun studie enkele jaren geleden dat mensen meer eten wanneer ze een actiefilm kijken. Ze kwamen tot deze conclusie nadat ze 94 studenten verdeelden in drie groepen. Elke groep keek twintig minuten televisie. De eerste groep zag de thriller The Island. De tweede groep zag dezelfde film maar dan met het geluid uit en de derde groep keek de talkshow Charlie Rose. Alledrie de groepen werden voorzien van M&M’s, koekjes en gezondere snacks als wortels en druiven. 

Veruit het meest werd verorberd door groep één, bijna twee keer zoveel als de groep die naar de talkshow keek. Groep twee at minder dan groep één, maar zelfs met de thriller zonder geluid meer dan de kijkers van de talkshow. Frappant genoeg at de eerste groep ook meer gezonde snacks. Brian Wansink, hoogleraar en directeur van het Cornell Food and Brand Lab, merkt op dat ze gewoon alles in hun mond proppen wat voor hun neus wordt gezet, gezond of ongezond. ‘Op die manier zou je slecht eetgedrag natuurlijk wel kunnen aanpassen,’ aldus Wansink.

Ook sociaal psycholoog Esther Papies van de Universiteit Utrecht bekijkt op haar beurt binnen haar onderzoeken regelmatig naar het effect van mindfulness om het verlangen naar (ongezond) eten tegen te gaan. Ze merkt op dat de truc is om je verlangen naar ongezond eten puur te beschouwen als een gedachte en niet als een signaal dat je honger zou hebben. Papies: ‘Het is een soort zeepbubbel, zodra je ‘m aanraakt verdwijnt hij.’