Niet vanwege een geplande zwangerschap, maar omdat ze geen grote risico’s wilde lopen, sloot Mariet Buddingh’ (33) een arbeidsongeschiktheidsverzekering af toen ze in de zomer van 2006 voor zichzelf begon. “Ik heb een aantal jonge mensen in mijn omgeving ziek zien worden. Ook al heb ik een partner met een goed inkomen, als ik niet meer zou kunnen werken, wil ik toch zelf verzekerd zijn van een inkomen.” De meeste startende zzp’ers vinden zo’n arbeidsongeschiktheidsverzekering te duur, maar Mariet Buddingh’ – die werkzaam is als communicatie-adviseur en tekstschrijver – vond een verzekering zo belangrijk dat ze er wel 300 euro per maand voor over had. Vlak nadat ze de verzekering had afgesloten, bleek ze zwanger van haar derde kind. Ze meldde het direct bij haar verzekering, die niet erg enthousiast reageerde. “Ik heb hem afgesloten via FNV Zelfstandigen, zij hebben afgedwongen dat er geen wachttijd op de verzekering zat. Toen ik met zwangerschapsverlof ging, kreeg ik dus vier maanden salaris uitgekeerd.”
De verzekering van Mariet Buddingh’ is een uitzondering. De meeste particuliere maatschappijen bieden zelfstandigen namelijk een arbeidsongeschiktheidsverzekering waarbij voor zwangerschap een wachttijd van twee jaar geldt. Een brandend huis kun je niet verzekeren, is hun argument. “Een verzekering verzekert je tegen een onzeker voorval. Een zwangerschap is tot op zekere hoogte planbaar. Zonder wachttijd zouden een hoop mensen zich pas gaan verzekeren als ze al zwanger zijn,” stelt Jeroen de Graaf, woordvoerder van het Verbond van Verzekeraars. Slechts de helft van de zelfstandigen heeft een arbeidsongeschiktheidsverzekering, maar toch is De Graaf van mening dat de markt het prima regelt. Aan een publieke regeling hebben zelfstandigen volgens hem geen behoefte. “Dat slechts vijftig procent verzekerd is, komt omdat ondernemers menen het risico van een zwangerschap zelf te kunnen dragen. De WAZ (Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen) is immers afgeschaft onder druk van de zzp’ers zelf.”
Een onding
Zo’n vijfduizend vrouwelijke zwangere onderneemsters kregen ten tijde van de in 2004 afgeschafte WAZ gedurende zestien weken een uitkering op bijstandsniveau. De Vereniging Platform voor Zelfstandig Ondernemers (PZO) lobbyde drie jaar geleden om deze wet te laten verdwijnen, maar is nu voorstander van een publieke regeling voor zwangere zelfstandigen. “De wet was een onding. Zelfstandigen betaalden veel premie voor de WAZ en daar stond een zeer beperkte uitkering tegenover. Wij hebben gepleit voor een zorgvuldige afschaffing met een alternatief, ook op het gebied van het zwangerschaps- en bevallingsverlof. Dit is niet gebeurd, toenmalig minister De Geus stuurde iedereen naar de markt,” zegt Roel Masselink, secretaris van PZO. Volgens Masselink is er niks mis met een particuliere verzekering. Sterker nog, PZO adviseert iedere zelfstandige er een af te sluiten. “Deze verzekeringen hebben ten onrechte een negatief imago onder zelfstandigen. Vaak wordt gedacht dat ze heel duur zijn, maar wij bieden ze al vanaf vijftig euro per maand. Dat is niet veel geld als je bedenkt hoe groot de gevolgen van ziekte en arbeidongeschiktheid kunnen zijn,” verklaart Masselink.
Arbeidsongeschiktheid is dus prima te regelen met een private verzekering, maar voor zwangere onderneemsters moet er daarnaast een minimale publieke verlofuitkering komen, meent hij. “Het krijgen van kinderen is slechts tot op zekere hoogte planbaar en twee jaar vooruit denken is best veel. Soms overkomen dingen je. Daarnaast is zwangerschapsverlof iets anders dan arbeidsongeschiktheid.” Net als FNV Zelfstandigen, meent PZO dat deze uitkering gefinancierd zou moeten worden uit de algemene middelen. De vakbonden hebben berekend dat zo’n 7000 vrouwen hier gebruik van zouden maken, dit zou de staat 31,5 miljoen euro kosten. “Dat lijkt veel geld maar op de rijksbegroting stelt dit niet veel voor,” vindt Marjan van Noort, directeur van FNV Zelfstandigen. Voornaamste argument om de uitkering door iedereen te laten betalen, is het belang dat de overheid hecht aan zelfstandig ondernemerschap en aan de participatie van vrouwen. “Dan moet je geen extra barrières gaan opwerpen voor vrouwen met een kinderwens,” zegt Van Noort. De Commissie Gelijke Behandeling is het met de FNV eens. In juni adviseerde zij de regering het zwangerschapsverlof voor zelfstandigen publiek te regelen. Zij menen dat er sprake is van sekseongelijkheid tussen zelfstandige mannen en vrouwen, simpelweg omdat vrouwen kinderen kunnen krijgen en mannen niet.
Vertrouwen
In het proefproces dat de vakbond onlangs aanspande tegen de Nederlandse staat om een regeling af te dwingen, voerde advocaat Miek Greebe dan ook vooral het recht op gelijke behandeling van man en vrouw aan. Daarnaast kent Nederland als enige van 29 Europese landen geen enkele zwangerschap- en bevallingsvoorziening voor zelfstandige vrouwen. Maar de rechter oordeelde dat zo’n regeling niet juridisch af te dwingen is. De FNV denkt over een hoger beroep, maar is tegelijk vol vertrouwen dat de regeling er wel komt. Marjan van Noort: “Femke Halsema heeft in juni een motie ingediend waarin ze de regering vraagt uiterlijk in september met een wetsvoorstel te komen zodat er vanaf januari 2008 een nieuwe regeling is voor zwangere zelfstandigen. De motie is aangenomen, maar minister Donner van Sociale Zaken heeft al laten weten dat de regeling niet op zo’n korte termijn ingevoerd kan worden. Vraag is dus niet of de regeling er komt, maar wanneer.”
De dochter van Mariet Buddingh’ is ondertussen 3,5 maand. Voor haar is het gezin nu compleet, maar ze hoopt toch dat er een voorziening voor zwangere zelfstandigen komt. “Ik denk dat veel van vrouwen die om financiële redenen geen verzekering hebben afgesloten al snel na de geboorte weer gaan werken. Terwijl je voor zwanger zijn en kinderen krijgen de tijd moet kunnen nemen.” (MvB)
Meteen verzekerd zijn
Naast het afsluiten van een particuliere verzekering is er nog een andere oplossing voor vrouwen (en mannen) die heel recent voor zichzelf zijn begonnen. Als ze minimaal een jaar in loondienst zijn geweest, kunnen ze zich binnen vier weken na het starten van hun bedrijf aanmelden voor een vrijwillige verzekering bij het UWV. Deze verzekering hanteert geen wachttijd bij zwangerschap. De regeling is slechts bij weinig zelfstandigen bekend, slechts 11.000 mensen maken er gebruik van.
Waar is het WAZ-geld?
Wat is er eigenlijk gebeurd met de hoge premies die zelfstandigen tussen 1998 en 2004 verplicht moesten betalen voor de Wet Arbeidsongeschiktheid Zelfstandigen (WAZ)? PZO berekende dat daar nog bijna één miljard euro van over moet zijn. Kan daar de publieke uitkering voor zwangere zelfstandigen daar voorlopig niet van worden betaald? “Volgens toenmalig minister De Geus is dit geld opgegaan aan de uitbetaling van lopende WAZ-gevallen. Maar dit zijn er zo weinig dat dit een berekening op de achterkant van een sigarendoos geweest moet zijn,” verklaart Roel Masselink van PZO.
