De Wet flexibel werken regelt de rechten van werknemers rond werktijden, arbeidsduur en werkplek. De wet die de Eerste Kamer dinsdag totaal onverwacht heeft afgevoerd, was een aanpassing hierop. De Wet werken waar je wil is in de volksmond al omgedoopt tot het recht op thuiswerken.
Dat ‘recht’ gaat nu niet door. Een van de argumenten van de meestal rechtse senatoren is dat thuiswerken al in de praktijk geregeld is. De overheid hoeft daarvoor geen regeltjes meer op te leggen. Maar is dat wel zo? En hoe nu verder? Antwoord van arbeids- en pensioenrechtadvocate Johanne Boelhouwer, partner bij Dentons.
#1 Heeft de markt de wet ingehaald? Is het al geregeld in de praktijk?
Boelhouwer: ‘Dit is in de eerste plaats een politieke zet met het oog op de komende verkiezingen. De meeste werkgevers zullen al beleid voor thuiswerken hebben opgesteld, hiertoe genoodzaakt door Covid. Gevolgd door individuele of collectieve afspraken met werknemers.’
‘Maar eigenlijk zijn werknemers in de praktijk vooral afhankelijk van de flexibiliteit van werkgevers. Werkgevers hoeven op dit moment alleen een verzoek in overweging te nemen en schriftelijk toe te lichten waarom een verzoek wordt afgewezen.’
‘De wet was erop gericht om ervoor te zorgen dat werkgevers een belangenafweging moesten maken, een toets van redelijkheid en billijkheid, die meer kansen biedt voor werknemers. Een werkgever zou alle omstandigheden moeten bekijken, ook de individuele, en een verzoek om thuis te werken daarmee mogelijk sneller moeten inwilligen.’
‘Een onvoorwaardelijk recht op thuiswerken was het echter niet. De bedrijfsbelangen moeten ook worden meegewogen. Daarin telt het belang van de sociale cohesie van een organisatie ook mee. Denk aan collega’s die te zwaar worden belast, roosters die niet meer werken of de samenwerking in teams die bemoeilijkt wordt.’
‘Ook te veel administratieve en financiële lasten voor de werkgever tellen mee bij zo’n beslissing.’
Lees ook: Hoe managers en medewerkers anders denken over thuiswerken
#2 Wie is hiervan nu de dupe?
‘Werknemers, met name bij bedrijven waar nog geen afspraken zijn gemaakt, waar het in de praktijk nog niet is geregeld.’
#3 Is het vooral voor vrouwen een stap terug?
‘In algemene zin wel. Zij zullen misschien eerder een thuiswerkverzoek doen om dat te kunnen combineren met zorgtaken.’
#4 Kunnen werkgevers nu weer eisen dat iedereen terug naar kantoor komt?
‘Niet op basis van deze wet, want dat was in feite een hulpmiddel voor werknemers om een thuiswerkverzoek te doen. Maar om te concluderen dat dit geen effect heeft, is voor mij te voorbarig. Het speelveld is nu wel weer opengegooid.’
‘Waar er geen individuele of cao-afspraken zijn gemaakt, kunnen werkgevers verwijzen naar deze ontwikkeling en aangeven dat het weer wenselijk is om naar kantoor te komen. Natuurlijk kan ook het huidige beleid worden aangepast. Maar daarbij moet niet vergeten worden dat de personeelsvertegenwoordiging, zoals een ondernemingsraad, daarin mogelijk een rol speelt.’
#5 Hoe moet het dan verder in de praktijk?
‘Er komt geen wet, dus je valt weer terug op het huidige systeem. Daarin zijn werknemers meer overgeleverd aan de flexibiliteit van de werkgever. Maar het is niet zo zwart-wit dat het gisteren bijna wel kon en vandaag niet meer. Je sluit nu weer aan bij de praktijk die niet is gelegaliseerd.’
#6 Met de krappe arbeidsmarkt is het toch gemakkelijk om thuiswerken te onderhandelen?
‘Ja, maar dat blijft afhankelijk van de organisatie waarmee wordt onderhandeld. Voor de werkgever blijft het simpelweg gemakkelijker om het verzoek te weigeren.’
#7 Thuiswerken wordt dus weer een discussiepunt?
‘Jazeker, gezien de huidige marktomstandigheden, en dan vooral bij werkgevers waar nog geen beleid is. Ik vermoed dat de verwerping van deze wet bij heel wat bedrijven zal worden besproken: kunnen we nu mensen vragen om meer op kantoor te komen werken? Er staan immers kantoren halfleeg.’
‘Thuiswerken kan impact hebben op de sociale cohesie van een organisatie. De effecten daarvan worden wellicht nu pas zichtbaar. Maar thuiswerken heeft ook veel voordelen. Mensen kunnen meer gefocust werken. Ze kunnen de drukte van deze tijd beter aan, wat een positief effect heeft op het ziekteverzuim.’
‘Er is bovendien een positieve impact op de duurzame doelen. Onze CO2-voetafdruk wordt groter wanneer iedereen weer meer in de file staat. Thuiswerken zal dus wel een onderwerp van gesprek blijven. Maar de discussie zal nu nog steeds meer in het voordeel van de werkgever uitvallen.’
Lees ook: We maken dezelfde fout bij hybride werken als bij het nieuwe werken
