Dat vrouwen vaak te maken krijgen met onbewuste vooroordelen wisten we al. Maar ook mannen hebben er last van, blijkt onder andere uit onderzoeken aan Harvard University en aan de Universiteit van South Carolina.
Het maakt daarbij verschil uit welk land je komt. En of je arts of bijvoorbeeld boorplatform-medewerker bent. Maar over de hele linie geldt dat mannen die eigenschappen vertonen die als ‘vrouwelijk’ te boek staan door mannelijke collega’s en managers gewantrouwd en overgeslagen worden.
Nu thuiswerken door de coronapandemie voor een grote groep normaal is, kun je je afvragen wat dat betekent voor iemands carrièrekansen. Kantoorpolitiek wordt in de meeste gevallen noodgedwongen vanachter een computerscherm bedreven.
Vast staat dat – zeker in de VS – duizenden vrouwen met hun baan zijn gestopt. Ze konden hem niet langer met hun zorgtaken voor ouders of kinderen combineren.
Of dat ook geldt voor mannen die empathisch zijn, die dus ook meer zorgtaken op zich namen, weten we niet. Wat we wel weten is dat mannen die duidelijk voor zichzelf en dus voor hun baan kiezen, daarvoor worden beloond.
Deze mannen voldoen aan het beeld dat we wereldwijd onbewust van hen verwachten. ‘Ze moeten zelfbewust, assertief en competitief zijn’, aldus Janine Bosak, hoogleraar werk- en organisatiepsychologie aan de Universiteit van Dublin in een interview met de BBC.
‘We verwachten van hen dat ze hun doelen halen en hun meesterschap vertonen. Bij vrouwen kijken we vooral naar hun sympathieke en zorgzame kant. Als die vrouwen leiding gaan geven dient zich meteen een dilemma aan. Willen ze deskundig of aardig overkomen? Kiezen ze voor het eerste, dan vinden we dat onbewust onaantrekkelijk en onvrouwelijk.’
Het loont om je beter voor te doen
Mannen die ervoor kiezen om te laten zien wat ze allemaal kunnen, vinden we niet meteen minder aardig. Sterker nog, als ze zich niet een beetje groter voordoen dan ze zich wellicht voelen, vinden we dat verdacht.
Mannen die heel aardig en meelevend zijn naar collega’s toe, lopen het risico daarvoor te worden bestraft. We twijfelen al snel over hun daadkracht. Dat kan hen reprimandes opleveren, het kan ze een promotie kosten, in het ergste geval betekent het zelfs ontslag.
Hoe diep de vooroordelen over mannelijk gedrag geworteld zijn, toonde de Ierse professor Bosak aan door haar onderzoek onder hr-managers in haar land.
Ze liet deze managers fictieve sollicitatiebrieven lezen. Ook kregen ze nepcitaten uit een praktijktest van de niet-bestaande kandidaten te zien. In een deel van de quotes sprak de sollicitant zich bezorgd uit over anderen op het werk (other-advocating). In de rest gebeurde juist het tegenovergestelde. Daarin kwam de kandidaat vooral op voor zichzelf (self-advocating).
Wat bleek: zowel mannen als vrouwen gaven de kandidaten die egoïstischer waren een hogere waardering. Ze vonden die persoon geschikter voor de functie.
Amerikaans onderzoek toont aan dat mannen die aardig zijn minder verdienen. Vooral in de eerste jaren van hun carrière worden ze slechter betaald. Dat kan een man over zijn hele werkzame leven 270 duizend dollar schelen vergeleken met een collega die wel voldoet aan het plaatje van de ruwe bolster met blanke pit.
Het kost mannen ook veel energie
Dat voldoen aan dat plaatje heeft nog een andere prijs. Het kost mannen, zeker als ze eigenlijk helemaal niet zo stoer zijn, buitengewoon veel energie. Misschien nog wel meer dan het vrouwen kost om aan het verwachtingspatroon voor hun sekse te voldoen.
Mannen maken er op de werkvloer onbewust een soort wedstrijdje van. Wie de meeste risico’s neemt, wie de langste dagen maakt en wie het meeste zelfvertrouwen uitstraalt is ‘the boss’. Mannen die flexibel willen werken, die zichzelf feminist noemen of die praten over zorgtaken krijgen in die cultuur al snel het predicaat ‘watje’.
Veel onderzoek naar vooroordelen ten opzichte van mannen is Europees of Amerikaans. Toch blijken die vooroordelen nagenoeg universeel, al zijn er wel verschillen. Zo geldt het zoeken naar samenwerking, wat in het Westen als een typisch vrouwelijke eigenschap wordt beschouwd, in China en Zuid-Korea als mannelijk. In hun cultuur is collectivisme en harmonie veel belangrijker dan bij ons.
En in Peru vinden ze vrouwen weer veel assertiever in onderhandelingen. Terwijl dat in bijvoorbeeld Noord-Amerika juist als een typisch mannending wordt beschouwd.
Sport als graadmeter
Tegelijkertijd zijn er ook binnen landen verschillen. In de Verenigde Staten vinden ze zwarte mannen al snel bedreigend. Voor hen kan het goed uitpakken als ze zich van hun zachte kant laten zien. Als hun witte collega’s dat doen, werkt dat eerder averechts.
‘Mannen met een andere achtergrond, bijvoorbeeld immigranten, hebben het nog moeilijker om aan de verwachtingen te voldoen’, zegt Michele Reve Gregory, professor sociologie aan de City University of New York.
Zij vertelt over een Chinese man die werkt in de financiële sector in de stad. Zijn nieuwe collega’s praatten voortdurend over sport. Ze nodigden hem uit om ook een keer mee te gaan golfen. Het bleef bij die ene keer, want hij bleek er weinig van te bakken.
Gregory: ‘In China is sportief en atletisch zijn helemaal niet belangrijk om bij een team te horen. Terwijl dat in Amerika onderdeel van het netwerken is. Het hoort erbij, zo vertegenwoordig je je bedrijf.’
Manager moet het voorbeeld geven
Sommige onderzoekers hopen dat de arbeidsmarkt na de wereldwijde corona-uitbraak is veranderd. Dat de onbewuste vooroordelen die we hebben kunnen verdwijnen, omdat leidinggevenden simpelweg werden gedwongen om zich van hun zachte kant te laten zien. Anders lukte het niet om de organisatie bij elkaar te houden.
Ook kunnen ze werknemers die het maandenlange thuiszitten niet trokken niet negeren. Dat vroeg om een luisterend oor en een minder (ver)oordelende houding.
Lees meer: Leider opgelet: je oude skills voldoen niet meer in een hybride kantoorwereld
‘Het is nu de tijd voor leiders om het voorbeeld te geven’, zegt Chris Parke van Talking Talent, een internationaal opererend coaching- en consultantbureau. ‘Laat zien dat je ook kinderen hebt en hoe je dat regelt. Stimuleer het dat ook anderen daar open over zijn. Maak aan iedereen duidelijk dat ze hierover kunnen praten. Zonder dat dat op wat voor manier dan ook wordt afgestraft.’
Anderen voegen daaraan toe, dat dit nog maar het begin is. Bedrijven moeten ook hun recruitment-procedures aanpassen. Ze moeten werken met formulieren met dezelfde vragen voor mannen en vrouwen. Ook moeten ze erop toezien dat sollicitatiecommissies uit beide seksen zijn samengesteld. Dat vermindert de kans dat vooral hanige witte mannen met een baan aan de haal gaan.
Moeten ze aardige mannen gaan bevoordelen? ‘Nee, laat ze eerst maar eens ophouden met het verdedigen en belonen van al die andere kerels.’
