Waarom IKEA investeert in weerberichten, stortplaatsen en autistische IT’ers

De verbindende factor tussen weerberichten, afvalverwerking en autistische IT’ers is IKEA Social Entrepreneurship BV, gevestigd in Delft. Het bedrijf investeert sinds 2018 in sociale ondernemers, maar niet op de klassieke manier.

‘We werken tussen liefdadigheid en business’, vertelt managing director Åsa Skogström Feldt aan MT/Sprout voordat ze vertrekt naar het Social Enterprise World Forum in Amsterdam. ‘We zijn dus niet een bedrijf waar je even naartoe kan komen om te pitchen voor een snelle investering.’

IKEA Social Entrepreneurship (ISE) is zelf een sociale onderneming. De missie is het verbeteren van de levensomstandigheden van kwetsbare mensen. ‘We voelen geen druk van de beurs om geld te verdienen of andere richtingen op te gaan. We kunnen veel meer op de lange termijn werken met onze plannen en investeringen.’

Meer leningen dan kapitaal

Hoeveel investeringen heeft ISE tot nu toe gedaan? ‘Eigenlijk maar één als je ons vergelijkt met gewone venture capitalists’, zegt ze. ‘We verstrekken wel degelijk kapitaal, maar veel meer in de vorm van leningen en beurzen.’

ISE heeft inmiddels meer dan 160 bedrijven in haar portfolio, verspreid over 28 landen. Bij elke regionale open call van ISE melden zich telkens opnieuw honderden ondernemers aan. Een lokale partner verzorgt de eerste screening.

De geselecteerde ondernemers gaan een acceleratorprogramma in. Dat kan één tot drie jaar duren. Daarna wordt er alsnog gepitcht en beslist over het soort investering. Over het budget hiervoor wil Skogström Feldt weinig kwijt, maar dat loopt ‘in de miljoenen’.

Leverancier van IKEA

Natuurlijk is er veel belangstelling om leverancier te worden van het Zweedse woonwarenhuis. Al is daarvoor eigenlijk een andere route voorzien, legt ze uit. Via IKEA Social Entrepreneurship Range & Supply wordt ‘een gewone businessrelatie’ opgebouwd.

Elf sociale ondernemers zijn vandaag opgenomen in die supply chain. ‘Als je leverancier wil worden, dan moet je bereid zijn een grote speler te worden. Een van de grootste uitdagingen voor die ondernemers zijn de grote volumes van IKEA’, weet Skogström Feldt.

Al is daar ook wel een mouw aan te passen. ‘Een van onze partners, Rangsutra, is gestart met producten in drie winkels. Nu hebben ze producten in meer dan 450 winkels.’ En bij IKEA is de manier van werken inmiddels ook aangepast.

‘Normaal ontwerpt een designer een product en wordt vervolgens op zoek gegaan naar een producent. Nu is het omgekeerd. Onze designers gaan naar de sociale ondernemers toe.’

Ze ontwerpen op basis van wat die ondernemers kunnen doen, wat past bij het aanbod en bij wat klanten willen hebben. Het product moet ook commercieel toegevoegde waarde hebben, maar dat is meestal geen probleem. ‘Vaak zijn het handgemaakte producten en dat geeft een extra smaakje aan ons aanbod. We hebben nu eenmaal veel Billy-boekenkasten’, lacht ze.

Indirecte impact

Via hun productie stellen deze ondernemers in totaal meer dan 5.200 mensen tewerk. Dat is de directe impact, legt ze uit. Het grootste deel van de ISE-ondernemers draagt echter indirect bij aan het verminderen van de sociale ongelijkheid.

Zij werken aan veranderingen in systemen. Dat kan gaan over het aanpassen van een certificeringsproces of over het veranderen van een bestaande mindset. Als voorbeeld van dat laatste haalt ze Specialisterne uit Denemarken aan, gestart door een ondernemer met een autistische zoon.

‘Inmiddels heeft hij een succesvol IT-bedrijf opgebouwd waar autisten zich goed voelen. Maar zijn grote droom is niet om bedrijfsmatige successen te boeken. Zijn einddoel is de mindset veranderen. Hij wil dat alle werkgevers minstens één procent autisten in dienst nemen.’

Lees ook: Waarom ze bij ASML innoveren met mensen met autisme en ADHD

Weerberichten voor de tropen

Via die indirecte impact worden in totaal 6,6 miljoen mensen bereikt, vertelt ze. Het grootste succesverhaal hierin is tot nu toe Ignitia. Tevens het eerste bedrijf waar ISE in heeft geïnvesteerd.

Ignitia bereikt miljoenen mensen met hun tropische weersvoorspellingen. Dat doen ze met behulp van AI. Ze sturen zeer lokale voorspellingen via tekstberichtjes naar kleine boerenbedrijven rond de evenaar. ‘Ze zijn gestart in Afrika en nu ook actief in Brazilië. Zo kunnen de boeren beter inschatten wanneer ze moeten inzaaien, bemesten, oogsten en vervoeren. Daarmee verhogen ze de opbrengst en dus ook hun inkomen met 40 procent.’

Kunnen startups aankloppen bij ISE? Niet echt, reageert Skogström Feldt. ‘Er is vooral nood aan kapitaal en ondersteuning bij de valley of death. Dat is een deprimerende uitdrukking, maar in die fase van startup naar scaleup hebben ondernemers het ‘t zwaarst. Ze lopen dan het meeste risico. Wij kunnen een goede partner voor ze zijn, omdat we veel ervaring met opschalen hebben bij IKEA.’

Band met IKEA

De band met IKEA gaat ook verder dan het leveren van producten, benadrukt Skogström Feldt. ‘We zijn onderdeel van wat we willen bereiken met de business, we staan er niet buiten. Wij verminderen ongelijkheid, wat past bij de duurzame strategie. We investeren ook in diversiteit, inclusie en gendergelijkheid. Ook dat hoort bij de strategie van IKEA.’

ISE blijft ook in de toekomst investeren in het inclusiever maken van bedrijven en van de maatschappij. Maar ze wil nog een ander onderdeel van die overkoepelende strategie naar voren schuiven: circulair ondernemen en materialen.

Zo heeft Yunus Social Business in India bijvoorbeeld recent een beurs gekregen voor het opzetten van een fonds voor sociale ondernemingen in afvalbeheer. Het Nederlandse Waste is hier ook aangesloten als partner.

Lees ook: Jan Rotmans over de noodzaak van een circulaire economie: ‘Alles draait straks om grondstoffen’

Circulair experimenteren

‘Circulariteit betekent ook dat de materialen die nu nog op stortplaatsen of in zee worden gegooid, moeten worden hergebruikt. Dat betekent dat afvalsystemen moeten worden getransformeerd.’

Wat niet de bedoeling is: dat die 4 miljoen mensen die nu vooral informeel op stortplaatsen in India werken met lege handen achterblijven. ‘We willen met dit fonds bijdragen aan waardigere banen en een beter bestaan voor deze afvalwerkers.’

Dat is nu nog allemaal in de experimentele fase, maar Skogström Feldt is er stiekem wel van overtuigd dat het gaat lukken. Ze heeft veel bewondering voor de ondernemers waar ze mee samenwerkt.

‘Wat je ook wil aanpakken, ze zijn geweldige partners voor verandering. Ik kom daar elke dag graag mijn bed voor uit. Je weet dat je gaat partneren met zulke indrukwekkende, innovatieve en empathische leiders. Ik vind ze buitengewoon moedig. Ze blijven ervoor gaan.’

Leiderschap ontwikkelen

En ook dat inspirerende stuk van haar baan deelt ze graag met IKEA. De medewerkers van IKEA worden betrokken bij ISE als coaches, mentors, kennispartners of partners bij experimenten. ‘Door samen te werken met een sociaal ondernemer stappen ze uit hun eigen rol. Zo krijgen ze een compleet ander perspectief.’

‘Ze leren op nieuwe manieren denken over systemen. Dat is heel nuttig, want ook wij zijn onderdeel van een gigantisch systeem. Hoe stimuleer je verandering binnen zo’n systeem? Dat leren en zien in ons programma helpt ze bij het ontwikkelen van hun leiderschap.’

‘Veel van onze medewerkers willen ook zinvol werk doen. Ik zie die wens nog meer bij onze jongere talenten. Ze kunnen dit nu gewoon doen als onderdeel van hun baan. Zo dragen wij als ISE niet alleen bij aan het ontwikkelen van hun kennis, maar ook aan het openen van hun mind en hun hart.’

Lees ook: Na de strijd tegen mensenhandelaars bestrijdt ze nu vooroordelen bij IKEA