Welke startups hebben het in zich om uit te groeien tot de Grote Jongens van hun branche? In de nieuwe serie De Vijf proberen wij daar als redactie van MT/Sprout per sector een antwoord op te geven. Met de tompoezen en andere snuisterijen van Koningsdag nog maar net achter de kiezen, leek het ons aardig om deze serie af te trappen met de voedingsbranche.
Nederland kreeg er de afgelopen jaren een veelvoud aan succesvolle voedselstartups bij. Bedrijven zoals Moyee Coffee en Tony’s Chocolonely wisten zelfs op te schalen tot serieuze marktuitdagers. Ze lieten de gevestigde orde zien dat het anders kan: hipper, moderner, maar vooral duurzamer. Unilever ging op overnamepad en voor voormalig voedselstartups als Magioni en De Vegetarische Slager leverde dat kansen om verder te groeien.
Wel nu, wat zijn de Nederlandse voedselstartups om komende jaren in de gaten te houden? Wij selecteren er vijf.
1. Mosa Meat
Wist De Vegetarische Slager de weg te plaveien voor vleesloos eten, het Maastrichtse Mosa Meat zet de volgende stap. Het door hoogleraar vasculaire fysiologie Mark Post opgerichte bedrijf werkt al sinds 2011 aan kweekvlees, wat neerkomt op hamburgers en gehaktballen die worden gekweekt uit dierlijke cellen, zonder dat er een dier voor geslacht hoeft te worden. Hadden ze er aanvankelijk nog kalfsserum voor nodig, inmiddels werkt het bedrijf met eiwitten uit gist. De kunst zit hem er nu in dit op te schalen.
Aan de bedrijfsbalans zal het niet liggen. Mosa Meat haalde tot dusver al 96 miljoen dollar op bij investeerders, onder wie Takeaway-oprichter Jitse Groen. Dat geld hebben ze nodig ook, want Mosa Meat is bij lange na niet de enige kaper op de kust der kweekvleesproducenten. In Nederland haalde branchegenoot Meatable ook al bijna 73 miljoen dollar op. De Californische concurrent Eat Just haalde zelfs al 440 miljoen dollar op.
Kweekvlees moet in Europa nog door de zogenoemde novel foods-procedure heen voordat we het in de supermarkt kunnen kopen. De verwachting is dat dit traject anderhalf jaar zal duren. Singapore keurde de variant ‘kweekkip’ al in december goed. Je kunt het er inmiddels kopen in een restaurant, voor 23 dollar. Wel wat prijzig, maar daar zitten natuurlijk tal van R&D-kosten bij inbegrepen. Op den duur, zo is de verwachting, zal kweekvlees goedkoper worden dan normaal vlees, omdat je er geen dieren voor hoeft te houden.
2. Those Vegan Cowboys
Met De Vegetarische Slager wist Jaap Korteweg al een plantaardig alternatief te bieden aan vleesproducten en nu vindt hij het tijd om de koe uit de melk- en kaasbranche te halen.
‘De meeste koeien komen helemaal niet meer buiten’, zei Korteweg begin dit jaar tegen de Volkskrant. ‘Melkkoeien hebben een zwaar leven, ze leveren tien keer zoveel melk als ze van nature zouden doen. Het is gewoon bio-industrie.’
Namens zijn nieuwe bedrijf Those Vegan Cowboys, dat hij samen met dierenrechtenactivist Niko Koffeman oprichtte, probeert Korteweg daarom melk uit gras te produceren. De twee werken aan een machinale ‘koe’, die het gras – met vele uiterst gecompliceerde stappen – om moet zetten in melk. Door zich tevens te richten op de productie van niet-dierlijke caseïne – de kaasstof – proberen de heren uiteindelijk smakelijke kaas op de markt te brengen waar geen dieren voor nodig zijn.
Kortewegs uiteindelijke doel is dat melkveehouders hun koeien uiteindelijk zullen inruilen voor een grasmelkmachine. Zij kunnen zich in de toekomst puur bezighouden met de productie van gras, dat ze weer om kunnen zetten tot melk.
3. Willicroft
Het bedrijf Willicroft maakt ook plantaardige kaasproducten, maar pakt het anders aan dan Those Vegan Cowboys. Ondernemers Brad Vanstone en Thierry Westland gebruiken cashewnoten – en binnenkort bonen en linzen, want: duurzamer – om verschillende kaassauzen, -fondues en cheap cheese-producten van te maken.
De heren openden recent een eigen winkel in thuisstad Amsterdam en wisten grote spelers in de retail aan zich te binden. Zo zijn de producten van Willicroft verkrijgbaar via zowel de Albert Heijn, Crisp, Picnic als het nieuwe Gorillas.
Nog een opvallend feitje: de ceo bij het bedrijf is niemand minder dan Moeder Aarde. Een beetje een gimmick, maar ook wel serieus, aldus Vanstone tegen Business Insider: ‘Het is de enige manier om de effecten van klimaatverandering nog terug te dringen. We moeten niet vergeten dat wij slechts te gast zijn op deze planeet. Wij hebben haar nodig om te overleven. Zij zal er op haar beurt nog steeds zijn als wij allang zijn verdwenen.’
4. Meet Jack
Met het Haarlemse bedrijf Meet Jack heeft Nederland er sinds kort een ware vega-challenger bij. De startup van ondernemers Kaline van Halder en Marjolein Pleune maken vleesachtige producten op basis van jackfruit. Deze fruitsoort, die ze uit Zuidoost-Azië en Brazilië importeren, heeft een vezelstructuur die doet denken aan vlees. Van Halder en Pleune maken er gyros, rendang, burgers en zelfs oer-Hollandse bitterballen van.
Je kunt vegaproducten ook op sojabasis maken, maar door de sojaproductie ontstaat ontbossing, uitputting van gronden en wordt de biodiversiteit bedreigd. ‘Jackfruit groeit niet in een monocultuur, maar alleen als onderdeel van een voedselbos met verschillende gewassen’, zei Pleume eerder tegen MT/Sprout. ‘Hoe meer jackfruit je plukt, des te meer de boom geeft. Het hout van de jackfruit-boom is gewild, maar wordt nu minder gekapt vanwege de stijgende vraag naar de vrucht.’
De ondernemers vermarkten hun innovatie aan restaurants, hotels en cateraars, maar de producten liggen sinds kort ook in supermarktketen Coop.
5. Orbisk
We eten jaarlijks heel wat af in restaurants en cafés, maar laten ook behoorlijk wat voedsel staan. Sterker nog, de Nederlandse horeca gooit jaarlijks zo’n 200.000 ton voedsel in de prullenbak.
Zonde, vinden ze bij de Utrechtse startup Orbisk – ooit Zero Food Waste. Ondernemers Olaf van der Veen en Bart van Arnhem ontwikkelden daarom een slim kastje met camera’s dat restaurants naast hun vuilnisbak kunnen plaatsen. Gebruik je het goed, dan kun je er als horeca-ondernemer 70 procent van je afval mee verminderen.
Het item meet namelijk precies welke producten er weggegooid worden en komt daarop met aanbevelingen voor een slimmer inkoopbeleid. Restaurants betalen er jaarlijks 6- à 7.000 euro voor, maar die kosten hebben ze volgens Orbisk snel terugverdiend. Van der Veen tegen Quote: ‘Een middelgroot restaurant gooit 30 tot 60 kilo per dag weg. Een kilo voedsel kost gemiddeld 5 tot 6 euro.’
De Utrechtenaren wonnen in februari liefst 100.000 euro in de Green Challenge van de Postcode Loterij.
