Wie via de haven in Rotterdam bananen importeert, betaalt daarvoor zo’n 75 tot 114 euro per ton. Logisch, want door importtarieven reguleren overheden markten.
Toch is er iets bijzonders aan de hand. Begint een van de bananen in zo’n doos te rijpen, dan wordt de hele doos afgekeurd, omdat ze niet meer aan de kwaliteitseisen zouden voldoen. De kans is dan te groot dat ze al bruin worden in de supermarkt. De bananen gaan linea recta richting de afvalverwerker, die logischerwijs geen importtarief betaalt.
Afgekeurde bananen
Startup Sunt, een producent van bananenbrood, ziet daarentegen wel brood in deze afgekeurde bananen. Het bedrijf koopt deze op om ze in een eigen fabriek tot puree te verwerken. Eenmaal tot pap geperst, vallen die bananen nog goed te gebruiken als bestanddeel voor bananenbrood, smoothies en zelfs ijs, meent de Amsterdamse startup.
Het probleem, zo klagen ze daarentegen bij Sunt: zij moeten wél het reguliere importtarief betalen over de afgekeurde bananen. ‘Als wij deze bananen opkopen, worden ze opeens weer gezien als verse bananen, waarover je een tarief betaalt’, legt Sunt-manager Annabel Hoogendoorn uit. ‘En dat terwijl ze zijn afgekeurd voor de supermarkt. Het is dus commercieel aantrekkelijker om de bananen te vernietigen dan om ze te verwerken.’
Bananen vernietigen ‘de norm’
Sterker nog: zou Sunt geen bananen, maar bananenpuree importeren, dan geldt weer een importtarief van 0 procent. Waarom Sunt dat niet gewoon doet? ‘Juist omdat we voedselverspilling willen tegengaan’, legt Hoogendoorn uit.
Bananen leggen doorgaans een reis van wel 10.000 kilometer af. En voor een kilo bananen is gemiddeld 860 liter water nodig. Nogal zonde dus als een deel van de bananen bij aankomst in Nederland in de verbrandingsoven belandt, vinden ze bij Sunt. ‘We stellen met zijn allen SDG-doelen op (sustainable development goals, red.) en de overheid pusht bedrijven om circulair te ondernemen. Waarom is het dan de norm om bananen te vernietigen?’
De overheid pusht bedrijven om circulair te ondernemen. Waarom is het dan de norm om bananen te vernietigen?
Bij Sunt zouden ze graag zien dat de afgekeurde bananen in plaats van ‘vers’ door de douane worden gelabeld als een restproduct. Op die manier zou de startup net zoals vuilverwerkers geen import meer over de soms al bruine bananen hoeven te betalen.
Bij de Belgische douane, waar Sunt een deel van diens bananen van importeert, maken ze hier geen probleem van, kan MT/Sprout zien in mailverkeer dat Sunt deelt. Voor bananen die ‘vers maar omwille van beschadigingen’ zijn ‘afgekeurd’, zo schrijft de douane, ‘wordt geen certificaat afgeleverd’. Oftewel: het is een restproduct, aldus de Belgen.
Rotte bananen zijn ‘vers’
De Nederlandse douane wijst daarentegen verzoek na verzoek af. In een mail die de douane eind april naar Sunt stuurde, door Sunt met MT/Sprout gedeeld, toont de douane zich ietwat rechtlijnig. Wanneer een banaan ‘oud is geworden, of overrijp, of zelfs rot, betekent’ dat volgens de douane ‘niet dat daardoor de goederencode wijzigt’.
Met andere woorden: rotte bananen kunnen in Nederland als vers worden gelabeld, zodat er weer iets aan te verdienen is. Tegelijkertijd kunnen deze ‘verse’ rotte bananen dan weer niet de schappen in, want ze zijn immers afgekeurd. Houd het maar eens bij allemaal.
Circulaire en duurzame doelen blijven op deze manier een illusie
Als Sunt de importtarieven niet meer zou hoeven te betalen, kan de startup veel sneller grote volumes aan, zegt Hoogendoorn. ‘Ik geloof dat je pas echt impact kan maken als je volume hebt. Op dit moment wordt er jaarlijks 20 miljoen kilo bananen in de havens van de Benelux vernietigd. Wij gebruiken nu een kleine 5 procent daarvan, maar kunnen dat heel makkelijk opschalen.’
Zoals het er echter nu voorstaat, is Sunts circulaire bananenpuree duurder dan geïmporteerde puree, omdat je daar geen importtarief over betaalt. ‘Zo blijven circulaire en duurzame doelen een illusie’, vindt Hoogendoorn.
Actie blijft uit
Toen het bedrijf deze kwestie in maart aankaartte in een LinkedIn-bericht, kreeg de startup tientallen positieve reacties. Tweede Kamerleden beloofden het probleem aan te kaarten in een motie, aldus Sunt.
Toch is er nog altijd niets gebeurd. Hoogendoorn: ‘We zijn ook met meerdere ministeries in gesprek gegaan en iedereen zegt onze kwestie te begrijpen. Zelfs bij de douane (Douane Belastingdienst, red.) gaven mensen aan dat de dienst dit anders kan doen. Toch lijkt niemand het voortouw te durven nemen om dit op te lossen. Ze willen niet op de stoel van iemand anders gaan zitten.’
Reacties
De douane, het ministerie van Financiën en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) zijn door MT/Sprout benaderd voor een reactie. Het LNV en de douane reageren. ‘Het tegengaan van voedselverspilling is een prioriteit van dit kabinet’, schrijft een woordvoerder van het LNV. ‘Het werk van partijen als startup Sunt kan hierbij enorm helpen. Vanuit LNV zijn we momenteel aan het bekijken welke mogelijkheden er zijn om “afgekeurd” voedsel op een waardevolle manier te kunnen verwerken. We verwachten hier op korte termijn meer helderheid over te hebben.’
‘We zijn bekend met de problemen van bananen die vernietigd worden’, schrijft een woordvoerder van de douane. ‘De douane voert als uitvoeringsorganisatie de Europese regels uit op dit gebied. Binnen de regels denken wij met bedrijven mee die met vragen bij ons komen. De afgelopen jaren zijn wij in gesprek geweest met Sunt en hebben we actief meegedacht om tot een oplossing te komen.’
‘Er bestaat op dit moment binnen de Europese regels geen mogelijkheid om een verse banaan (in welke staat dan ook) met een andere goederencode dan die van een verse banaan in te voeren. Het bedrijf kan zelf een aanvraag indienen voor een andere goederencode voor bepaalde producten. Wij hebben het bedrijf hier omtrent geadviseerd.’
De douane weerspreekt dat rotte bananen in Nederland als vers worden gelabeld, zodat er weer iets aan te verdienen is. ‘Alle bananen in de EU worden namelijk als vers beschouwd. De douane beschouwt de bananen als vers omdat de Europese regels dat voorschrijven.’ Het blijft opvallend dat de Belgen, ook EU-lid, hier anders over denken. De douane geeft aan met zijn Belgische collega’s in gesprek te zijn ‘over hun interpretatie’.
