De rijkste man op waarde word je niet zomaar. Bezos zag al vroeg in de jaren ‘90 in dat online shoppen gigantisch zou worden. Door de klant te allen tijde centraal te stellen, wist hij zijn bedrijf Amazon tot ongekende hoogten te laten groeien. Dat zijn continue hang naar groei ook zijn schaduwzijde heeft, werd zondag bijzonder mooi opgetekend door vpro-programma Tegenlicht. Het documentaireprogramma wijdde aan Amazon een gehele aflevering, veelzeggend getiteld ‘Amazon zij met ons’:
De klant radicaal centraal stellen, zoals Amazon doet, betekent dat je op andere vlakken moet bezuinigen. Allereerst op je belastingbijdragen. Amazon maakt er een sport van om belastingen zo goed mogelijk te ontwijken en kan hierdoor zo goedkoop leveren binnen markten dat het bedrijf lokale ondernemers – die wel keurig belasting betalen – de markt uit concurreert. In de documantaire zie je Britse politici dan ook boos reageren. Hun argument: Amazon maakt wél gebruik van met belastinggeld betaalde wegen, maar wil er niet voor bijdragen.
Ook bezuinigt het bedrijf radicaal op arbeidskosten. Medewerkers onderaan de ladder bij het techbedrijf hebben belabberde arbeidsvoorwaarden, verdienen weinig of moeten het doen met een gig-economy-service: via Amazon Flex kun je pakketjes bezorgen. Een opdracht haal je dikwijls binnen door telkens op de refresh-button te klikken en te hopen dat jij als eerste klikt. Wat het extra krom maakt: dit personeel is dikwijls afkomstig van door Amazon de markt uitgeconcurreerde retailers die wél aanvaardbare arbeidsvoorwaarden hadden.
Lees ook: het nieuwe Sprout-bookazine Disrupt, met hierin alles over disruptor Amazons
Libertarisme
Een opmerkelijk schouwspel, aangezien Bezos de rijkste man van de wereld is. Als Bezos wordt geconfronteert met klachten van dit personeel, reageert hij: maar zij kunnen toch ook voor een ander bedrijf werken? Dat is immers de vrije markt. Bezos wordt geportretteerd als ondernemer die flirt met het libertarisme, wat neerkomt op zo weinig mogelijk overheid en radicale vrijheid van de markt.
Winst maken doet Amazon liever niet. Het bedrijf investeert winsten liever terug in het bedrijf, in bijvoorbeeld fikse kortingen om meer klanten te winnen en mondiaal een nóg groter marktaandeel te krijgen: the winner takes all. Door dit te koppelen aan een slimme abonnementsservice als Amazon Prime – gratis snelle bezorging tegen een 99 dollar per jaar, waardoor je bij Amazon blijft bestellen – zorgt Amazon ervoor dat de geldstroom binnen zijn bedrijf blijft.
Marktplaats
Experts zijn ook hierover kritisch: het idee van de aloude marktplaats in een stad was dat geldstromen door de gemeenschap bleven gaan. Je kocht bijvoorbeeld groente op de markt, de groenteverkoper ging van dat geld naar de kapper en de kapper kocht er weer zijn boodschappen van in de lokale kruidenier. Moderne marktplaatsen zoals Amazon onttrekken juist geld uit de maatschappij om er zelf groter door te groeien. Amazon wordt in de documentaire dan ook omschreven als bedrijf dat de welvaart aantast. Ietwat gewaagde stelling misschien, maar na het kijken van deze aflevering moet je toegeven: er zit wat in.
