De 5 principes van effectuation

Wat maakt ondernemers ondernemend? Die vraag werd onderzocht door Saras Sarasvathy. Na haar gesprekken met topondernemers formuleerde zij de vijf principes van effectuation. Het belangrijkste onderdeel van effectuation is anders naar ondernemen kijken: van causaal naar effectief redeneren.

Belang van effectuation

Microsoft bracht in 2010 de Kin Phone (foto) op de markt, een smartphone waarmee de jongere generatie 24 uur per dag met elkaar in verbinding zou staan via social media. Het leek een gouden greep, totdat de Amerikaanse telecomproviders besloten hun databundelpakket aan te passen, waardoor nonstop mobiel internet voor de jeugd al snel onbetaalbaar werd. De Kin Phone hield het slechts 48 dagen vol op de markt.

Ook andere bedrijven kampen vaak met de gevolgen van ontwikkelingen die zich buiten de bedrijfsmuren afspelen. Mooi op de tekentafel bedachte plannen blijken dan in de praktijk ineens heel anders uit te pakken. En wat te denken van de plotselinge komst van het coronavirus, met alle gevolgen van dien voor bedrijven?

Het kan maar tot één conclusie leiden. Flexibiliteit op strategisch gebied is steeds belangrijker om het hoofd te kunnen bieden aan snelle veranderingen in steeds dynamischer markten. Dit is dan ook een van de principes van effectuation.

Corporate Effectuation

Thomas Blekman, businessstrateeg en docent aan de Rotterdam School of Management, geldt in Nederland als dé pleitbezorger van effectuation. Oftewel: ‘transforming uncertainty into opportunity’, een zienswijze om intern ondernemerschap en daarmee innovatie binnen grote ondernemingen een slinger te geven. Een manier om te voorkomen dat innovatie slechts uit laboratoria komt, die volledig zijn afgesloten van de buitenwereld.

“Nu vormen marktonderzoek en spreadsheets te vaak de leidraad voor strategische beslissingen”, zegt Blekman, die het boek Corporate Effectuation schreef. “Een krediet­crisis, belastingaanpassingen of een coronavirus kunnen dan roet in het eten gooien. Effectuation is een manier om je te wapenen tegen dit soort onvoorspelbare gebeurtenissen.

Door de vijf principes ervan toe te passen zijn bedrijven veel beter in staat om bij nieuwe projecten in control te blijven als zich zulke events van buitenaf aandienen.” Niet de toekomst voorspellen dus, zodat hij beheerst kan worden, maar juist de toekomst mede vormgeven, zodat controle erover helemaal niet nodig is.

Vijf principes van effectuation

Aan de wieg van de effectuation theorie staat de Indiase Saras Sarasvathy. Voor haar promotie aan de Carnegie Mellon ­University interviewde zij een aantal ervaren ­ondernemers die al meerdere bedrijven naar de beurs hadden gebracht. Ze bracht in kaart wat zij wezenlijk anders doen dan corporate managers die zich almaar vastklampen aan strategische planning.

Daarom wordt effectuation ook wel ‘de logica van de ervaren ondernemer’ genoemd. Uit het onderzoek van Sarasvathy rolden vijf principes.

1. Bird in hand principe

Volgens het eerste principe van effectuation bekijk je eerst welke middelen je beschikbaar hebt en kijkt vervolgens welke kansen en daarna doelen daarbij horen. Het gaat dus om ‘roeien met de riemen die je hebt’, in plaats van de middelen bij je doel zoeken.

Hierbij onderzoek je dus welke vaardigheden, eigenschappen en andere middelen jij als ondernemer zelf al hebt, maar ook wie je kent met aanvullende middelen. Volgens Sarasvathy gaat het bird in hand principe dus om de volgende vragen:

• Wie ben ik?
• Wat kan ik?
• Wie ken ik?

2. Affordable loss principe

Het tweede principe gaat om een aanvaardbaar risico. Succesvolle ondernemers wegen de mogelijke risico’s van hun plannen af tegen de mogelijke winsten. Zo bepaal je wat je bereid bent om te verliezen en hoe je die risico’s zo klein mogelijk kunt houden.  Je kiest dus jouw affordable loss en vergroot stap voor stap je middelen. Door vooraf risico’s in te schatten vergroot je de slaagkans van je plannen. Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een plan dat je sowieso iets zal opleveren, ook met (kleine) tegenslagen.

3. Lemonade principe

When life gives you lemons, you make lemonade. Volgens dit principe van effectuation staan de eerder beschreven onverwachte wendingen en tegenslagen centraal. Sarasvathy ontdekte dat succesvolle ondernemers zulke tegenslagen zien als kansen, in plaats van belemmeringen.

• Welke inzichten kun je uit het falen of de tegenslag halen?
• Welke nieuwe behoeften zijn er in de markt ontstaan?
• Hoe transformeer en innoveer je jouw team of bedrijf, zodat je kunt inspelen op deze nieuwe kansen?

4. Crazy quilt principe

In het eerste principe werd al stilgestaan bij het netwerk: wie ken je en wat kunnen zij bijdragen aan jouw plannen? Bij crazy quilt wordt dit uitgebreid tot een samenwerking van belanghebbenden, waarbij elke stakeholder een lapje op de deken krijgt.

Elke partij draagt bij, waardoor er diverse vaardigheden en middelen beschikbaar komen en een co-creatie ontstaat. Denk hierbij aan organisaties die in jouw plannen geloven, bijvoorbeeld een bedrijf met een vergelijkbare missie, of een lokale netwerkvereniging die samen met jou het ondernemersmilieu in de stad wil versterken.

Andere bijkomstigheid: door slimme samenwerkingen kun je sommige risico’s ook beperken en werk je aan het affordable loss principe.

Dagelijks de nieuwsbrief van Startups & Scaleups ontvangen?

E-mail *

Door je in te schrijven ga je akkoord met de algemene en privacyvoorwaarden.

Verstuur

5. Pilot in the plane principe

In het vijfde principe wordt de mindset van effectuation samengevat. Blijf niet als passagier meevliegen, maar neem het heft in handen en wordt de piloot van je bedrijf. Je kunt niet op alles invloed uitoefenen, maar je organisatie en je mindset zo inrichten dat je tegenslagen ombuigt in kansen.

Je kunt een vijfjarenplan maken en doelen stellen, maar daarnaast zijn flexibiliteit en je eigen middelen en vaardigheden belangrijker om een succesvolle ondernemer te worden. Immers: niets is blijvend, behalve verandering.

Dit artikel is geschreven door

Redactie MT/Sprout

De redactie van MT/Sprout is altijd op zoek naar mooie verhalen over startups, scaleups, management en leiderschap. Tips, ideeën, aanbevelingen? Mail naar [email protected]