De dreigende ontmanteling van farmaciebedrijf Organon is de zoveelste Nederlandse blamage, zegt MT-columnist Hans Crooijmans. Opnieuw wordt een onderneming die essentieel is voor een hele sector en internationaal vooroploopt, lelijk in de steek gelaten.
Her en der klinkt het nu dat Den Haag moet ingrijpen, dat er weer industriebeleid moet komen. Ik ben daar niet zo voor: de overheid moet vooral voorwaarden scheppen, niet op de stoel van de ondernemer zitten. Van de andere kant: de gigantische schade die de voorbije jaren is aangericht, rechtvaardigt radicale maatregelen. En de zogenaamde ‘topmanagers’ die deze desastreuze beslissingen namen, zouden achteraf ontoerekeningsvatbaar moeten worden verklaard. Kapot heb ik me geërgerd aan de lankmoedige houding van al degenen die beslisten over het lot van miljardenbedrijven. Elke ambitie werd de kop ingedrukt door banale biedingen op de beurs – waarvan de quasi-toppers zelf uiteraard ook financieel beter werden.
Lef en ondernemerszin maakten Nederlandse bedrijven ooit groot. Maar al meer dan 10 jaar heerst de angst en regeert de calculator. ABN Amro en ING ontpopten zich ooit tot wereldspelers; Getronics was de grootste in zijn soort in Europa. Wat is er nu nog van over? Numico, Stork, Hagemeyer, Océ, en nog een hele rits oer-Hollandse bedrijven; ze zijn allemaal verkocht, geannexeerd of uiteengespat.
Het is stuitend dat ceo’s van miljardenbedrijven hun beleid sterk laten bepalen door rapportjes van snotneuzen die ocharm een mba’tje hebben gehaald. Een fabriek hebben die wijsneuzen nog nooit van binnen gezien, laat staan dat ze enig idee hebben wat een ‘echt’ bedrijf succesvol maakt: wij-gevoel, creativiteit, ambitie, betrokkenheid van hoog tot laag. In de top van de Nederlandse zakenwereld zijn afschuwelijke strategische missers gemaakt. Niemand die corrigeerde of ook maar een hand uitstak. De premier en de minister van Financiën hadden even geen tijd toen ABN Amro door drie tweederangs instellingen werd uiteengereten.
Met veel bedrijven die zogenaamd ‘noodzakelijk’ fuseerden, is het daarna alleen maar bergaf gegaan. Denk aan VNU, Hoogovens of Elsevier. Ook de verkoop van Nuon en Essent (waarom geen fusie?) is op termijn rampzalig. Tot dusver vallen de wederwaardigheden van KLM mee. Maar nu Air France het bedrijf volledig in zijn greep heeft, houd je je hart vast. Zelfs Shell slankt steevast af. Het bedrijf trekt zich uit diverse regio’s terug en krimpt zijn raffinage- en verkooporganisatie. En intussen moeten we ook geloven dat Kleisterlee het de afgelopen 10 jaar bij Philips goed heeft gedaan. O ja? Het vroegere wereldconcern telt zegge en schrijve nog 3 divisies, waarvan de grootste permanent op omvallen staat. Van de 360.000 medewerkers, die het concern in de jaren ’80 nog telde, is nog maar een derde over.
Shell en Philips bulken van het geld, maar hebben daar vrijwel niks productiefs mee gedaan. Lafjes gaven ze tientallen miljarden euro’s terug aan hun aandeelhouders.
Waarom niet aanvallender? Waarom niet meer ondernemerschap? Vast staat dat veel ‘topmanagers’ weinig emotionele binding hebben met het bedrijf dat ze leiden. Ze zijn passanten, met een houdbaarheidstermijn van hooguit 5 jaar. Hoe anders is dat bij veel bestendige en succesvolle bedrijven (Heineken, Aalberts, Mittal, Bavaria) waar de oprichter/familie nog steeds een grote say heeft.
Dat er in het buitenland wordt beslist over inkrimping, sluiting of overname is levensgevaarlijk. Bij Organon kunnen ze erover meepraten.
Hans Crooijmans is een in bedrijfseconomie gespecialiseerde journalist en columnist. Hij werkt vanuit Moskou.
