De Nederlandse staat betaalt de nieuwe SNS-ceo veel meer dan nodig. Wat meer inzicht in de economische psyche had de prijs gedrukt.
De nieuwe SNS-topman Gerard van Olphen verdient in zijn nieuwe job 'gewoon hartstikke veel' zei staatssecretaris Jetta Kleinsma al. En ze heeft gelijk. Dik een half miljoen euro voor het runnen van een staatsbank is een flinke zak geld. De beloning is dan 'marktconform', maar werkt Van Olphen nu harder dan wanneer hij minder zou verdienen? Nee, het zit er dik in van niet.
Nieuwe inzichten
Meer betalen betekent niet automatisch dat er meer uit de handen van je werknemer komt. Toch is dit wel lange tijd de heersende opvatting geweest onder economen. En het is de leidende gedachte achter veel salarisgebouwen. Het bijzondere is dat economen er bij allerlei experimenten in laboratoria, niet in slaagden de theorie te weerleggen dat mensen harder gingen werken als de beloning omhoog ging. Toch weten we uit de praktijk dat dit niet altijd opgaat. Hoe komt het nou dat een salarisverhoging bij de één wel tot betere prestaties leidt en bij de ander niet? Een recent Zwitsers experiment brengt ons dichterbij een verklaring.
Faire beloning?
Het experiment toont dat twee factoren bepalend zijn voor de reactie van de proefpersonen op meer loon. Ten eerste is onze mening over het salaris belangrijk. Werknemers die zichzelf onderbetaald vinden, zijn eerder geneigd harder te werken na een loonsverhoging. De rest niet. Dat is logisch want we passen onze inspanning aan aan het eigen idee (al dan niet bewust) van wat een eerlijke beloning is. Wanneer de werkelijke beloning lager is dan dat emotionele evenwicht, leidt meer geld tot harder werken.
In het geval van de nieuwe baas van SNS kan ik me nauwelijks indenken dat de beste man werkelijk gelooft dat hij onderbetaald wordt.
Ongevoelig
Maar stel dat Van Olphen wel voelt dat hij te weinig betaald krijgt, dan wil dit niet automatisch zeggen dat het zijn prestaties nadelig beïnvloedt. Bij het Zwitserse experiment ontdekten de onderzoekers namelijk ook dat het gevoel voor wederkerigheid van de persoon een rol speelt in de reactie op een loonsverhoging. Er was namelijk een flinke groep proefpersonen die zowel voor als na de loonsverhoging dezelfde arbeidsprestaties leverden. Ze doen simpelweg hun werk, ongeacht het loon dat er tegenover staat.
Bezuinigingen
Dit opent deuren naar majeure bezuinigingen. Als een grote groep werknemers inderdaad zo ongevoelig is voor de hoogte van het salaris, dan blijven ze ook lekker werken na een fikse loonverlaging, zou je zeggen. Helaas is nog niet onderzocht hoever je als werkgever met het salaris kunt zakken voordat deze groep mensen gaat protesteren. Al vrees ik dat het niet héél ver zal zijn. Onder economen is er haast algehele consensus dat niemand een daadwerkelijke verlaging van zijn salaris goed trekt. Ongeacht of het loon gevoelsmatig wel of niet eerlijk was. Nadat je iemand voor een te hoog salaris hebt aangenomen is een loonsverlaging een heel slecht idee.
Politiek en zakelijk slim
Maar bij een nieuwe aanstelling is dat anders. Niet alleen was het politiek handiger om de nieuwe topman van SNS een stukje minder te betalen, ook zakelijk gezien was het slim geweest om wat grondiger af te tasten waar de ondergrens ligt voor Van Olphen. Het moment was er.
En is nu voorbij. Kwestie van slecht onderhandelen door Dijsselbloem.
Lees ook de eerdere colimns van Eline Ronner:
- Dikke mensen maken geen carrière
- Economen liegen vaker
- Bewezen: Ambtenaren zijn lui
- Mediteer voor meer omzet
