Blockchain: de laatste tijd is de term niet weg te slaan uit de kolommen van zichzelf respecterende vak- en dagbladen en techblogs. In de financiële sector is blockchain al enkele jaren een hype, maar ook in andere sectoren groeit langzaam de opwinding over de nieuwe technologie.
Wat is blockchain?
Om maar met de eerste belangrijke vraag te beginnen: wat ís blockchain eigenlijk? Het begrip komt uit de wereld van de bitcoin, de in 2009 ontwikkelde cryptovaluta, schetst Egbert-Jan Sol, programmadirecteur Smart industry bij TNO. ‘Blockchain is de onderliggende datastructuur van het hele bitcoin-netwerk. In de kern komt het erop neer dat partijen die samen een transactie aangaan, vanuit één database werken. Vroeger schreef iedere partij de bedrijfsdata neer in zijn eigen database. Inmiddels zijn de kosten voor datacommunicatie en opslag in de cloud zó sterk gedaald, dat je databases op meerdere plekken tegelijk kunt opslaan.’
‘Een geavanceerde manier van versleuteling maakt het nagenoeg onmogelijk zaken eenzijdig aan te passen’
Precies dat is ook wat er volgens Sol gebeurt in blockchain: elke deelnemer krijgt een kopie van de hele database. ‘Dat leidt tot een consensus-mechanisme: doordat er sprake is van een decentraal gedistribueerde database, houdt in feite iedereen gezamenlijk de administratie bij. Bovendien zorgt een geavanceerde manier van versleuteling ervoor dat het nagenoeg onmogelijk wordt om zaken eenzijdig aan te passen. Er is daardoor geen trusted third party meer nodig.’
Banken overbodig bij internationale betalingen
Binnen de bankenwereld is inmiddels het besef doorgedrongen dat blockchain voor een revolutie gaat zorgen, schetst Sol. ‘Neem internationale betalingen. Die hebben nu nog veel voeten in de aarde: zo’n betaling loopt over meerdere schijven, vaak gaan er meerdere dagen overheen, en als klant betaal je een fee tot zo’n 10 procent van het overgemaakte bedrag. Binnen blockchain kan zo’n grensoverschrijdende betaling binnen enkele minuten geregeld zijn. Dat is natuurlijk funest voor het businessmodel van banken, die eigenlijk overbodig worden als tussenpartij. Niet voor niets heeft de bankensector sinds 2014 al miljarden geïnvesteerd in bitcoin- en blockchain-oplossingen: ze doen er alles aan om vooral aangehaakt te blijven.’
Blockchain in de maakindustrie
De blockchain-technologie kan ook in andere sectoren worden toegepast; niet alleen geldelijke transacties kunnen in blockchain worden bijgehouden, maar ook bijvoorbeeld gegevens over energieverbruik, of informatie over containers voor een optimaal supply chain management. Ook in de maakindustrie kan blockchain zorgen voor een omwenteling, schetst Sol. ‘Nu gaat het nog zo: een klant plaatst een order. Daarna wordt er een hele keten aan tweezijdige communicatie in gang gezet: order- en verzendbevestigingen, facturen, betalingsbevestigingen – noem maar op. Al die communicatie dient feitelijk maar één doel: de andere partij op de hoogte houden en ervoor zorgen dat iedereen steeds over dezelfde informatie beschikt. Al met al komt er bij elke order behoorlijk wat administratie kijken.’
‘Blockchain heeft op termijn meer personele gevolgen dan robotisering’
‘Blockchain maakt al die kostbare administratieve processen overbodig: als iedereen straks vanuit dezelfde database werkt, is er geen controle meer nodig; als iemand iets wijzigt, heb je de zekerheid dat de informatie consistent blijft. Dat gegeven leidt tot veel lagere administratieve kosten en heeft op termijn – zo is mijn inschatting – meer personele gevolgen dan robotisering.’
Snel maatwerk
Ook de productie zal gaan veranderen, vervolgt Sol. ‘Neem staalbedrijven als De Cromvoirtse en 247TailorSteel: die zijn, dankzij flinke investeringen in robots, 3D-printers en automatisering, technisch al in staat om in enkele stuks te produceren tegen de prijs van massaproductie. De achilleshiel zit hem vooralsnog in de administratie eromheen: één order van duizend stuks is sneller afgehandeld dan duizend enkele orders. Maar als blockchain administratieve processen straks grotendeels overbodig maakt, valt het verschil tussen massaproductie en enkelstukproductie weg. Dat betekent dat maakbedrijven straks steeds minder op voorraad zullen gaan produceren, en steeds meer in hele kleine series. Wat de mogelijkheden voor snel maatwerk natuurlijk enorm laat toenemen.’
Open marktplaats voor productie
‘Het verschil tussen massaproductie en enkelstukproductie valt straks weg’
Andere mogelijkheden van blockchain liggen volgens Sol bijvoorbeeld op het vlak van het bij elkaar brengen van vraag en aanbod. ‘Via blockchain wordt het mogelijk een open marktplaats te creëren met vele aanbieders en klanten. Een partij die een offerte plaatst op deze marktplaats, brengt die automatisch onder de aandacht bij alle mogelijke aanbieders en kan vervolgens de beste leverancier kiezen. Dat kan de goedkoopste zijn, maar het kan ook degene zijn die direct kan leveren omdat die vlakbij zit of op dat moment onbenutte productiecapaciteit heeft. Leveranciers krijgen op hun beurt continu te zien waar vraag naar is. Hebben ze machinetijd of transportcapaciteit over, dan kunnen ze die inzetten. Hét voordeel hierbij is dat er geen derde partij meer tussen zit die op elke opdracht een bepaalde marge pakt.’
Zin en onzin van blockchain
Sol kan zich voorstellen dat dit voor het gemiddelde maakbedrijf allemaal nog een behoorlijke ‘ver-van-mijn-bed-show’ is. ‘Tegen die bedrijven zou ik willen zeggen: het is een hype, maar blockchain gaat impact hebben op ieder bedrijf. Als TNO zijn we nu – net als veel andere partijen – bezig om in Nederland ervaringen op te bouwen en bij elkaar te brengen. Zo stimuleren we – om de zin en onzin van de blockchain-hype te ontrafelen – samenwerking in fieldlabs. In die fieldlabs worden meerdere use-cases met bedrijven uitgewerkt en kijken we naar technische uitdagingen op het gebied van onder meer schaalbaarheid, security, privacy en onweerlegbaarheid. Ook kijken we naar businessmodellen en naar juridische en organisatorische aspecten. Vanuit Dutch Digital Delta werken we verder – samen met universiteiten, overheid en bedrijven – aan een overkoepelende aanpak, met als doel om gemeenschappelijk onderzoek, kennisdeling en onderwijs te versnellen.’
Businessmodel aanpassen
‘Blockchain gaat impact hebben op ieder bedrijf’
Al met al is het onverstandig om als maakbedrijf comfortabel achterover te leunen, benadrukt Sol. ‘Het is goed om je nú al te realiseren dat de kosten binnen de keten op termijn drastisch omlaag kunnen, en dat dat bestaande businessmodellen onder druk zet. Als je over enkele jaren nog altijd een levertijd hebt van 3 weken terwijl je concurrent binnen een dag kan leveren, heb je wel een probleem. Nadenken over hoe je business verandert kan natuurlijk nooit kwaad, maar in deze tijd al zéker niet.’
Dit artikel is onderdeel van het dossier Made in NL. Bij MT vinden we dat Nederland trotser mag zijn op zijn maakbedrijven. Met Made in NL wil MT de kennisdeling binnen én over de sector bevorderen en maakbedrijven een podium bieden. Opdat we terecht trots zijn op de hidden champions van de maakindustrie. In deze missie wordt MT vergezeld door de volgende partners: Centraal Beheer, MBCF, NIBC, Salesforce en TNO.
