Karel Noordzij: Naar een integere cultuur

Leiderschap is niet meer het bedenken van een superieure strategie maar het bouwen van een integere cultuur, zegt topman Karel Noordzij.

Je carrière kent drie fases: learning, earning en returning. Karel Noordzij (voormalig topman bij o.a. pensioenfonds PGGM, NS, Transport & Logistiek Nederland en Schiphol) bevindt zich in de derde fase, hoewel hij naar eigen zeggen nog lang niet klaar is met leren. Zijn net verschenen boek Op weg naar nieuw leiderschap noemt hij dan ook een tussentijdse ‘voortgangsrapportage’. Noordzij pleit in het boek voor een andere stijl van leiderschap. Leiderschap dat past bij de snel veranderende samenleving en dat de nadruk legt op een integere cultuur, meer dan op een superieure strategie.

Wat is er mis met het huidige leiderschap?

“Steeds meer mensen worstelen met een tegenstelling tussen hun eigen idealen en de cultuur en doelstellingen van hun organisatie. Veel young professionals willen alleen nog werken voor organisaties en leiders die ze respecteren. Als dat respect er niet meer is, raken ze gefrustreerd. Uiteindelijk zullen die medewerkers vertrekken, maar voor het zover is zie je die frustratie terug in zaken als ziekteverzuim, klanten die slecht worden behandeld of onnodige fouten. Die verborgen kosten zijn ongelofelijk hoog. Als je winstgevend wil blijven zal je die kosten terug moeten brengen. Bedrijven zullen in de toekomst niet meer concurreren op superieure strategieën maar op het aantrekken en behouden van menselijk talent. Daarvoor is een integere cultuur noodzakelijk. Een cultuur van respect, uitdaging, aandacht, erkenning, veiligheid en correctie.”

U pleit in uw boek voor meer introspectie. Waarom?

“We moeten als managers leren vaker naar onszelf te kijken. We vinden het belangrijk om onze auto regelmatig te laten doorsmeren, maar voor onszelf vergeten we dat onderhoud. We hebben allemaal een ego. Daar is niets mis mee, zolang we het binnen de perken houden. Als het ego te groot wordt en het een te grote behoefte krijgt aan gsm: geld, status en macht, gaat het mis. We gaan ons geluk daaraan ontlenen en mensen manipuleren. Maar uiteindelijk val je altijd door de mand, of je nou wethouder in Roermond bent of baas van het IMF. Regelmatig even niets doen, bidden, of mediteren, helpt om het ego de baas te blijven. En minstens zo belangrijk: zorg voor een goede hofnar: een familielid, vriend of collega die het beste met je voor heeft maar niet bang is om je op je zwakheden te wijzen. Pas als je je eigen zwakheden erkent, worden je medewerkers open over hún problemen.”

Waarom is het zo moeilijk om fouten of zwakheden te erkennen?

Lees ook: Het nut van falen
‘We zijn onze houvast kwijt. Vroeger zochten we die in externe zekerheden, zoals het instituut kerk, de voetbalclub of een levenslange carrière bij hetzelfde bedrijf. Maar de wereld verandert razendsnel en de externe zekerheden vallen weg. We moeten het dus in onszelf zoeken, werken vanuit innerlijke zekerheid. Alleen als je zeker van jezelf bent, durf je open te staan voor de mening van anderen en voor kritiek. Managers, bestuurders of politici moeten leren hun fouten toe te geven. Mark Rutte heeft gelukkig durven zeggen: sorry, we hebben een fout gemaakt. Fouten zijn onvermijdelijk. Van je fouten leer je.”

U was in 2010 vanuit de raad van toezicht betrokken bij de problemen van Hogeschool Inholland. Wat heeft u daar van geleerd?

“Ik praat nooit over Inholland, omdat ik dat niet in het belang van de hogeschool vond en vind. Maar natuurlijk heb ik ook uit die situatie lessen getrokken. Bijvoorbeeld dat je altijd de balans moet vinden tussen het geven van vertrouwen en het krijgen van voldoende informatie. Dat geldt overigens voor elke organisatie.”

Hoe realiseer je zo’n integere cultuur waarvoor u in uw boek pleit?

“Een integere cultuur kan pas ontstaan als drie elementen worden toegepast. De box, fair process, en integraliteit en consistentie. De box is een vergelijking met de kinderbox: geef mensen de ruimte waarin ze naar eigen inzicht hun taken kunnen uitoefenen, maar stel aan die ruimte wel duidelijke grenzen: de doelstellingen van de organisatie. Fair process staat voor luisteren en aandacht hebben voor de argumenten van je medewerkers. Mensen kunnen best leven met beslissingen die niet in hun eigen belang zijn, als ze maar weten dat hun bezwaren gehoord zijn. In tegenstelling tot wat sommigen denken, vergt fair process van de leider een stevige ruggengraat. Integraliteit en consistentie wil zeggen: begin niet direct de organisatiestructuur om te gooien als dingen niet goed lopen. Als je werkelijk verandering wilt, moet je ook sleutelen aan bijvoorbeeld de waarden van de organisatie, de systemen of de stijl van leidinggeven. En dat moet je consequent doorvoeren.”

In uw boek komen onder meer de Amerikaans-Indiase goeroe Deepak Chopra, het spirituele boek The Secret, het katholieke carnaval en uw Nederlands-hervormde achtergrond aan de orde. In hoeverre speelt spiritualiteit een rol in het nieuwe leiderschap?

“Zekerheid zoeken in jezelf, innerlijke verankering, wordt voor leiders in de 21e eeuw steeds belangrijker. Die tocht naar binnen is per definitie spiritueel-religieus. In mijn persoonlijke leven zijn bidden en mediteren heel belangrijk. Bij bidden zend je een boodschap, bij mediteren ontvang je antwoorden. Ook antwoorden op leiderschapsvragen. Ik ben van oorsprong ingenieur en een echte ‘leftbrainer’. Maar inmiddels weet ik dat ik ook op mijn intuïtie kan vertrouwen. Of iedereen verantwoordelijk is voor wat hem of haar overkomt en zijn of haar eigen wereld creëert, zoals The Secret stelt, weet ik niet. Maar ik ben er wel van overtuigd dat je verantwoordelijk bent voor de manier waarop je omgaat met wat op je pad komt. Ik geloof niet in slachtofferschap. Je hebt altijd een keuze.”

Karel Noordzij over nieuw leiderschap:

Karel Noordzij over Corporate Compassion.