De graaicultuur en de vette bonus. Het zijn twee van de grote boosdoeners die de crisis mede hebben veroorzaakt. Nu de winstcijfers al twee jaar zwaar onder druk staan, zal aan het rondstrooien met geld wel een einde zijn gekomen. Toch?
Ja, de bonussen zijn gedaald in 2008 en 2009. In 2008 werd door de AEX en Midcap genoteerde bedrijven zelfs een kwart minder aan variabel salaris uitgekeerd. In 2009 zette de daling door. De bonussen noteerden een min van 15 procent. De markt doet zijn corrigerende werk. Zou je zeggen.
In 2008 daalde de gemiddelde nettowinst van de bedrijven met 60 procent (!) en in 2009 nog eens met 40 procent. De winst daalde dus veel harder dan de korte termijn beloningen van deze corporate bestuurders. Berenschot zette de cijfers op een rij met een quick scan van de openbare informatie. Dat de bonusdaling geen gelijke tred houdt met de winstdaling komt ook doordat bij 20 van de 50 onderzochte bedrijven de bonussen juist stegen.
Er valt veel over de bonus als sturingsinstrument te zeggen. Het kan effectief zijn, maar er zijn ook stevige vraagtekens bij te plaatsen. Past een financiële beloning voor het behalen van een simpel en helder target wel in de diffuse en complexe werkomgeving vol afhankelijkheden van vandaag?
Belonen om mensen vast te houden
Rutger Verbeet, de Berenschot-consultant die de cijfers op een rij zet, heeft wel een aantal mogelijke verklaringen voor de asymetrische bonusontwikkeling. “We zien in de adviespraktijk twee dingen. Bonussen worden steeds meer beschouwd als een integraal onderdeel van het salaris. Bonussen worden daarbij ingezet om het management vast te houden en veel minder om te sturen op resultaat.” Bedrijven ‘belonen’ hun beste mensen om te blijven. Vaak vanuit de gedachte dat die mensen aan boord moeten zijn juist op het moment dat de economische groei weer aantrekt en de verliezen van de afgelopen jaren misschien kunnen worden ingelopen.
Enorme nadruk op korte termijn
De tweede verklaring die Verbeet heeft is de heftigheid van de crisis. “Juist in dit tijdsgewricht, waarbij de marges enorm onder druk staan en de markten turbulent zijn, lijkt er vanuit het sturende management een enorme nadruk op de korte termijn te liggen.” Tegenvallers moeten direct onderkend worden en vergen snel handelen van de bestuurders. “Ze sturen juist in deze tijd strak op de drie-eenheid van omzet, cash conversion en rendement. Het werken met een echte short term incentive als een variabele bonus kan als direct prestatie stuurmiddel hierbij helpen, maar dan is het uiteraard wel zaak dat een bonus geen automatisme is”, zegt Verbeet.
Nieuwe targets
Welbeschouwd kan je concluderen dat het relatieve graaien is toegenomen. Maar er zijn ook een flink aantal onzekere factoren. Zo hebben bijna alle onderzochte bedrijven een forse herstructurering doorgevoerd. De kosten hiervan drukken op de nettowinst. Maar er is nog een interessante mogelijkheid die om extra onderzoek schreeuwt. Veel bedrijven hebben de beloning van hun topmensen juist in reactie op de crisis deels losgekoppeld van de financiële prestaties. Parameters als duurzaamheid spelen bij DSM en AkzoNobel een belangrijke rol in het beloningsbeleid. Maar steeds vaker duiken ook ‘zachte’ targets als medewerkertevredenheid op. Het zou zo maar kunnen zijn dat een spreiding van doelen zich vertaalt in een stabielere bonus. Wordt vervolgd.
Lees het boek "Fiscaal vriendelijk belonen 2010" voor tips.
