Formuleer je kernwaarden als leider, dan kun je van mening veranderen zonder zwak te lijken

Het verhaal van de kikkers in de pan, je kent het vast wel. Kikkers zijn koudbloedige dieren en nemen de temperatuur van hun omgeving aan. En als die temperatuur maar langzaam verandert, gaat het mis.

Een jaar of wat geleden gebruikte ik die bekende metafoor in mijn boek om mijn punt te maken. Ik zal het recept nog even kort vertellen.

Met neme vier tot zes kikkers. Doe ze in een pan handwarm water, voor een kikker een comfortabele temperatuur. Daarna zet je het vuur héél zachtjes aan. Langzaam warmt het water op en de kikkers worden warmer en warmer.

Het gaat zo geleidelijk dat de kikkers niets doorhebben. Ze realiseren zich niet dat het helemaal misgaat, tot het te laat is en de hitte ze fataal wordt. Het enige wat ze hoefden te doen om te overleven was springen. Wat natuurlijk totaal geen probleem is als je een kikker bent…

Wat heeft dit te maken met leiderschap? Meer dan je zou denken. Onze wereld verandert voortdurend, soms snel, soms langzaam. Maar sommige zaken waar je eigenlijk blind van uitging, blijken soms veel minder zeker dan je dacht.

De oorlog in Oekraïne is er zo een die er bij mij stevig inhakte. Hier in het veilige Nederland voelde het tot nu toe alsof de oorlog iets was van vroeger, van herdenkingen in mei of van de andere kant van de wereld. En nu wonen er oorlogsvluchtelingen bij mij om de hoek. Wat kun je daar nu mee in het kader van leiderschap? Ik zal het je vertellen.

Weten wat je niet weet

Die veranderende wereld is een bruggetje naar een persoon die ik erg bewonder om zijn inzichten over leiderschap: Adam Grant. Hij is een wetenschapper ten voeten uit en weet zijn boodschap ook nog eens op een toegankelijke manier te brengen.

Zijn laatste boek is geschreven rond het principe: Think Again. ‘Denk opnieuw’, met als speerpunt de kracht van het weten wat je niet weet. Dat het helemaal oké en zelfs slim is om van gedachten te veranderen of je mening bij te stellen als nieuwe feiten zich voordoen.

‘Gewone mensen’ hebben het liever niet, maar als wetenschapper ben je juist blij als je erachter komt dat je het mis had. Dan heb je namelijk iets geleerd, nieuwe kennis verworven en ben je een stapje dichter bij de waarheid. Niet voor niets is een van de meest gebezigde uitspraken in de wetenschap: ‘In tegenstelling tot wat we tot nu toe aannamen blijkt…’

Zodra jij duidelijk hebt wat jouw kernwaarden zijn, kun je daarmee je kompas richten

Hoe kan het dat we toch zo gecharmeerd zijn van mensen die zonder ook maar een beetje twijfel een koers uitzetten en die standvastig aanhouden? Is het gevoel van veiligheid en overzichtelijk zo verleidelijk?

Misschien wel, maar die zekere mensen zijn ook de mensen die – je kent misschien dat Youtube-filmpje ‘mobiel bellen in 1998’ – beweerden dat een mobiele telefoon geen toegevoegde waarde zou hebben in hun leven. En iets langer geleden waren er mensen die 100 procent zeker wisten dat ze van de rand van de platte aarde konden vallen.

Kompas richten met kernwaarden

Als vasthouden aan je standpunt niet de beste keuze is, wat dan wel? Continu blijven bijstellen is ook dodelijk vermoeiend. Hoe ga je dan wél om met onze veranderende wereld?

Gelukkig is daar een goede oplossing voor, eentje die ik al jaren predik en heb geleerd van vele wijzere mensen vóór mij. Een aloude wijsheid die ook vandaag nog net zo waardevol is als honderden jaren geleden. Een die je volledig zelf in de hand hebt en bovendien perfect bij je past.

Iedereen heeft ze. Ze zijn persoonlijk, tijdloos en niet gekoppeld aan een overtuiging die door veranderende feiten niet meer zou kunnen kloppen.

Waar heb ik het over? Kernwaarden! Het enige wat je hoeft te doen is ze expliciet maken. Zodra jij duidelijk hebt wat jouw kernwaarden zijn, kun je daarmee je kompas richten. En ondanks de voortdurend veranderende feiten en nieuwe inzichten kun je dan toch koers houden zonder de weg kwijt te raken.

Flexibel meeveren

Wat is nu het grootste voordeel van kernwaarden? Je kunt flexibel meeveren zonder jezelf te verliezen. Je kunt ernaast zitten met iets wat je jarenlang voor waar hebt aangenomen zonder dat je meteen die nieuwe kennis als een bedreiging ziet. Met een beetje incasseringsvermogen kun je de kritiek omarmen en tot je nemen in plaats van volledig in de tegenaanval te gaan en te hameren op je gelijk.

Dát zijn kenmerken van een sterke leider. Dan maakt het niet uit of het om persoonlijk leiderschap gaat of dat je het doet als directeur van een miljoenenbedrijf.

En weet je nog van die kikkers? De metafoor blijft mooi, maar klopt dus voor geen meter met wat kikkers in het echt doen. Ik was één van de velen die het verhaal zo in zijn hoofd had zitten. En – niets menselijks is me vreemd – als je eenmaal aanneemt dat het klopt, dan trek je dat niet zomaar zelf in twijfel.

Gelukkig hebben we wetenschappers. Dat die kikkers blijven zitten blijkt dus helemaal niet waar. Als het ze ook maar iets te heet onder de pootjes wordt, springen ze er gewoon uit.

Lees meer over leiderschap:

• Met deze methode voer je als leider betere gesprekken
• Leer van Pieter Omtzigt: dit is hoe je wél omgaat met dwarsliggers
• Deze 5 woorden maken je volgens Simon Sinek een betere leider