Is marketing moreel verwerpelijk? Een belachelijke en suggestieve vraag. Je vraagt toch ook niet of het schrijven van columns moreel verwerpelijk is? Alsof niet evident zou zijn dat dat niet zo is. Toch stel ik hem. Allicht is het antwoord afhankelijk van wat je onder ‘marketing’ verstaat. Daar slingeren talloze definities van rond: ‘Marketing is het managementproces gericht op het vervullen van behoeften’. En: ‘Marketing is het aanzetten van mensen tot het kopen van iets’.
Hoe dan ook, ik veronderstel dat behalve het vervullen ook het creëren van behoeften een wezenlijk onderdeel van de marketing is. Wanneer een marketeer van Mona heeft bedacht dat het toetje van deze maand slagroompudding met sinaasappelsaus is, dan is dat niet omdat er behoefte aan die pudding bestond. Die pudding zelf bestond nog niet eens. De eventuele behoefte aan die pudding is gecreëerd. De marketeer zou zich kunnen verweren met: ‘Er was al een behoefte aan wisselende toetjes op basis van room, en de slagroompudding met sinaasappelsaus is daar slechts een vervulling van.’
Maar voor die repliek ga ik niet. Alsof behoeften in een volledig autonoom proces ontstaan en niet door anderen gevormd kunnen worden. Nee hoor, behoeften kunnen worden gecreëerd, en in de marketing doen ze dat. En dan nu de vraag die ik eigenlijk wilde stellen: ‘Is het moreel verwerpelijk om behoeften te creëren?’ Als het antwoord ja luidt, dan moeten marketeers zich daar iets van aantrekken. Er is iets vreemds aan de hand met behoeften: je wilt ze wel – een leven zonder behoeften is vrij mager – maar je wilt ook dat ze weer verdwijnen; omdat ze worden vervuld.
Dat maakt de vraag extra interessant: we hebben behoefte aan behoeften, maar ook niet. Is het nou wel of niet oké om behoeften te creëren? Gecreëerde behoeften zijn als het stukje brood dat in een restaurant geserveerd wordt voordat je echt te eten krijgt. Van dat stukje brood krijg je extra honger; extra behoefte aan lekker eten. Er is niks mis met dat stukje brood. In die zin is er niks mis met het creëren van behoeften. Totdat de behoefte niet vervuld wordt. Dan is er wel iets mis. Het restaurant waar men de honger aanwakkert, maar niets doet om de honger te stillen, pest zijn gasten en is in die zin een slecht restaurant; moreel verwerpelijk. 
Zo zit het ook met marketing, denk ik. Fijn voor de mensen wier behoeften worden vervuld – behoeften die ze vaak nog niet kenden noch hadden – maar ellendig voor hen die opgezadeld worden met onvervulbare behoeften. En in die zin lijkt de marketing mij moreel lastig. Discutabel zelfs misschien. Gecreëerde behoeften zijn als het stukje brood in een restaurant.
Deze column vind je in de nieuwe editie van Management Team magazine. Bestel een gratis proefnummer om alle artikelen en interviews te lezen.
