De Oudduitse herder van Dominique Haijtema leert haar een lesje over natuurlijk gezag en gewenst gedrag.
Sinds kort heb ik een Oudduitse herder (zie foto) die ik probeer gewenst gedrag te laten vertonen. Dat gaat met vallen en opstaan. Ik blijk geen natuurlijk gezag te hebben en de hond heeft dat helaas door. Vandaar dat we nu wekelijks bij een hondenschool staan waar de eigenaar wel gezag heeft. Bij hem luisteren alle honden, hoe onhandelbaar ook. Onze hond is op dat vierkante grasveld braaf, luistert voorbeeldig en voert alle taken uit. De essentie: je moet gewenst gedrag belonen en ongewenst gedrag afstraffen. Belonen lukt wel, afstraffen niet.
Het sturen van gedrag
Ik moest denken aan mijn studie psychologie. Daar leerden we over het sturen van gedrag. Skinner deed testen waarbij hij ratten leerde een slagboompje omlaag te drukken om bij iets lekkers te komen dat daarachter lag. Het operante conditioneren. Dit werd toegepast in de opvoeding, het bedrijfsleven of de overheid. We zoeken feitelijk voortdurend naar manieren om bepaald gedrag in een gewenste richting te sturen en denken dat belonen hiervoor een goed middel is. Maar uit veel onderzoeken blijkt juist dat mensen niet wezenlijk veranderen door belonen. Zodra een beloning ophoudt, verdwijnt aangeleerd gedrag weer. Iemand als Alfie Kohn ziet belonen als een straf, omdat het uitblijven van een beloning een verkapte straf is.
Vergelijking en competitie
Belonen leidt ook tot vergelijking en competitie. In een team gaan we elkaar niet helpen omdat we liever zelf de beste of snelste willen zijn. We worden berekenend: als ik dit of dat doe, krijg ik een beloning. Dan doen we ook niet meer dan strikt nodig is. Waarom zouden we iets extra’s doen als we daar niets voor krijgen?
Grenzen aangeven
Kortom: dat hele belonen en straffen slaat nergens op. We kunnen beter aangeven wat we van medewerkers verwachten en hoe we resultaten willen bereiken. Ook grenzen aangeven en interesse tonen schijnen betere methoden te zijn om effectief en productief samen te leven of te werken. Leef je eigen waarden na. Gedrag blijkt vele malen belangrijker dan wat iemand zegt. Wat werkelijk belangrijk is, verliezen we vaak uit het oog, blijkt uit het interview dat we hadden met Margaret Wheatley. We kunnen dan wel druk zijn, maar doen we ook de juiste dingen? Het is niet voor niets dat het niet de honden zijn die worden opgeleid bij een hondenschool, maar de eigenaren.
Dit artikel komt uit de papieren editie van Management Team. Voortaan de eerste zijn die de nieuwste verhalen leest? Neem een abonnement.
