Hij is de hoogste baas van Nederlands veruit grootste en meest bewonderde bedrijf. Toch weet het grote publiek vrijwel niets van Ben van Beurden. Behalve 2 minuten in Nieuwsuur dan. Wie is de man ‘die alles oppompt wat hij oppompen kan’?
Lange tijd was Ben van Beurden voor het grote publiek een grote onbekende. Daar kwam op 4 februari in één keer verandering in. Het was niet lang nadat in Parijs een klimaatakkoord was gesloten. De leiders van 195 landen hadden afspraken gemaakt om ervoor te zorgen dat de opwarming van de aarde beperkt bleef tot 1,5 graad. Onder luid applaus werden in de Franse hoofdstad fossiele brandstoffen vaarwel gezegd.
Meer fossiele brandstoffen graag
En toen volgde een paar weken later dus Nieuwsuur met een interview met de Shell-ceo, die in 2 minuten een ontnuchterend geluid liet horen.
Ten eerste, zei Van Beurden, was het bijna onmogelijk de opwarming te beperken tot 1,5 of zelfs 2 graden. En ten tweede, gevraagd wat een van de grootste olie- en gasbedrijven ter wereld ging doen om de verbranding van fossiele grondstoffen te verminderen, zei hij dat de samenleving niet vraagt om een vermindering van de productie, maar eerder om een verdubbeling. Het was aan Shell om die zo efficiënt mogelijk te leveren.
‘Ik pomp alles op’
De verslaggever probeerde het nog een keer: ‘Betekent het klimaatakkoord niet dat Shell minder olie en gas moet oppompen?’ Waarop van Beurden de inmiddels gevleugelde woorden sprak: ‘Ik pomp alles op wat ik kan oppompen om aan de vraag te voldoen.’
Achteraf een kantelpunt in het interview. De uitspraak ging viral – en de tot dan toe nog vrij kleurloze Shell-baas stond plots voor heel Nederland te boek als het symbool voor alles wat er mis is met fossiele brandstoffen.
Onhandig, maar wel eerlijk
Volgens Paul Stamsnijder, oprichter van De Reputatiegroep, had Van Beurden zijn boodschap misschien iets genuanceerder kunnen brengen. Maar het punt dat hij maakte was daarmee niet anders geweest, zegt hij.
‘Hij maakte de fout door alleen vanuit zijn eigen standpunt te prediken en geen begrip te tonen voor de andere kant. Zo wordt hij weggezet als een man van de oude wereld, als iemand die niet inziet dat de wereld verandert en krampachtig vasthoudt aan een achterhaald denkbeeld.’
Maar het zou ook vreemd zijn als hij een ander geluid had laten horen, stelt Stamsnijder. ‘Hij wordt geacht hiervoor te pleiten. Als hij te veel meegaat in de duurzaamheidsdiscussie, ondergraaft hij zijn eigen businessmodel.’
‘Ben van Nonymous’
Opmerkelijk misschien, maar tot het bewuste Nieuwsuur-interview gold de baas van Nederlands veruit grootste bedrijf niet alleen voor het grote publiek als een enigma. De Financial Times had het bij de bekendmaking van zijn benoeming in juli 2013 over ‘Ben van Nonymous’.
Zelfs voor velen binnen het bedrijf was die benoeming een verrassing. Zijn naam stond niet eens op het lijstje van veel Shell-volgers. De Britse cfo Simon Henry gold bij hen als favoriet.
Over Van Beurden was vrijwel niets bekend. Chairman Jorma Ollila hield het er bij zijn aantreden op dat de nieuwe ceo ‘diepe kennis over de industrie’ heeft, en dat hij ‘bewezen bestuurservaring’ heeft binnen uiteenlopende Shell-takken.
Daadkracht en durf
Van Beurden treedt zelf ook weinig in de openbaarheid. Het aantal interviews dat hij ooit gaf is op één hand te tellen. We weten dat hij is getrouwd met de Australische Stacey, die hij in Londen ontmoette en dat hij drie dochters heeft en een zoon. In zijn vrije tijd doet hij aan hardlopen, lezen en reizen met zijn familie.
Mensen die hem meemaken als ceo noemen hem benaderbaar, dit in tegenstelling tot Peter Voser, zijn Zwitserse voorganger, die als zakelijk en afstandelijk werd gezien. ‘Hij loopt voor je uit, noemt de koffiejuffrouw bij naam als hij om een kopje koffie vraagt en maakt een praatje met je in de lift’, zegt een analist. ‘Hij praat, maar hij luistert ook. Hij is geïnteresseerd in wat aandeelhouders vinden; zijn ze het met zijn visie eens?’
Duurzaamheid als evolutie
Analisten roemen Van Beurden om zijn daadkracht en durf om grote beslissingen te nemen. Zo nam hij BG over voor een megabedrag van ruim 50 miljard euro, besloot hij Shell terug te trekken uit Alaska en durfde hij het aan om te investeren in het Appomattox-project in de Golf van Mexico, waar Shells op 7 na grootste productieplatform gebouwd wordt.
Daarnaast is Van Beurden niet zo’n verstarde olieboer als hij lijkt, aldus de analist. ‘Hij is wel degelijk ook bezig met duurzaamheid. Alleen: hij ziet het als een evolutie, geen revolutie. Van olie naar gas naar duurzame brandstoffen. Shell is een tanker, die verander je niet in één keer van koers.’ Andere analisten wijzen op de voortrekkersrol die Shell speelt in bijvoorbeeld de af- en opvang van CO2.
Ice Bucket Challenge van Ben van Beurden
Een van de weinige situaties dat Van Beurden buiten de Shell-context te zien is, is in een filmpje uit 2014, waarin hij de Ice Bucket Challenge doet. Van Beurden zit ontspannen in korte broek in de tuin terwijl zijn dochters twee Moët & Chandonkoelers met ijskoud water over hem heen gooien.
De uitnodiging daartoe kwam van Michael Brune, baas van de Sierra Club, een van Amerika’s grootste milieuorganisaties, die de Shellbaas samen met acteur Leonardo diCaprio vanaf de oliezanden in Canada had uitgedaagd.
Klimaatcrisis en Shell
‘Van Beurden, en alle andere bazen van olie- en gasbedrijven moet ophouden met hun hypocriete praatjes en helpen de klimaatcrisis te beëindigen in plaats van hem te laten voortduren’, zegt Brune desgevraagd over de Shell-ceo. ‘Het is tijd om een einde te maken aan het financieren van organisaties die klimaatverandering ontkennen, terwijl ze claimen dat hun bedrijven bezorgd zijn over klimaatverandering. Ze zouden moeten investeren in de snelst groeiende banen- en energiemarkt ter wereld: schone energie.’
Dat is ook de boodschap van Mark van Baal, initiatiefnemer van Follow This, de activistische aandeelhouder die wil dat Shell zijn winsten herinvesteert in hernieuwbare energie. ‘Het bedrijf kan niet ineens ophouden met het oppompen van olie. Wat ze wel kunnen en zouden moeten doen, is ophouden met maar te blijven investeren in het zoeken naar olie en gas dat ze pas over 20 jaar kunnen oppompen. Shell investeert ongeveer 30 miljard euro in olie en gas en nauwelijks iets in duurzame energie.’
‘Success is a lousy teacher’
Van Beurden is een typisch product van het bedrijf, zegt Van Baal. ‘Hij werkt er al meer dan 30 jaar. Hij heeft zijn hele leven niets anders gedaan dan olie zoeken, oppompen en verkopen. Hij kan zich niet voorstellen dat het tijd is voor iets anders.’ Van Baal citeert Bill Gates: ‘Success is a lousy teacher, it convinces smart people they can’t be wrong.’
Van Beurden is volgens hem ‘een typische winnaar, dat moet wel als je ceo van Shell wordt. Je komt daar door tot de slimste mensen op de universiteit te behoren en dan 30 jaar goed te presteren. Toen hij aantrad had ik goede hoop; hij zei dat het bedrijf de kennis en kunde had zichzelf te vernieuwen en dat er geen probleem is dat ze niet kunnen oplossen. Maar tot nu toe komt daar bar weinig van terecht.’
Volgens de Shell-formule
Van Beurden is een topman volgens de Shell-formule, zegt ook Keetie Sluyterman, emeritus hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, en specialist in de Nederlandse bedrijfsgeschiedenis van de voorbije twee eeuwen. ‘Hij voldoet aan alle voorwaarden’, zegt ze. ‘Een diploma chemical engineering in Delft, en vervolgens zijn hele leven bij Shell gewerkt, zowel in de ’upstream’ (het zoeken en winnen van olie en gas) als in de ‘downstream’ (de raffinage en distributie).’
Carrière van Ben van Beurden
Van Beurden komt uit een eenvoudig milieu in Roosendaal. Zijn vader werkte bij de Liga-fabriek en het was voor de jonge Ben helemaal niet vanzelfsprekend dat hij naar de universiteit zou gaan, ook al doorliep hij het gymnasium glansrijk. Hij was een van de eerste mannelijke leerlingen op het plaatselijke Gertrudiscollege, die daarvoor alleen voor meisjes toegankelijk was.
Toen hij in 1983 bij Shell begon, had de wereld net de tweede oliecrisis achter de rug. Olie had geen goed imago. In een zeldzaam interview, met de schoolkrant van zijn middelbare school, zegt hij daarover: ‘Ik had vroeger altijd gedacht: ik ga bij Shell werken. Ik vond het een fantastisch bedrijf. En als je Nederlander bent, en chemisch ingenieur, waarom ga je dan niet bij het grootste chemisch bedrijf ter wereld werken in Nederland? Dus dat was op zich een makkelijke keuze. Maar er waren veel mensen die zeiden: waarom doe je dat nou? Die industrie heeft helemaal geen toekomst. Olie en gas raken een keer op. Waarom ging ik niet bij een bank werken?’
Toch had Van Beurden het naar zijn zin bij Shell. Hij klom op in de rangen en deed op allerlei plekken ervaring op. Hij werkte onder meer in Nederland, Afrika, Maleisië, de Verenigde Staten en meest recent in het Verenigd Koninkrijk. Ook zat hij in het bestuur van diverse toonaangevende brancheverenigingen zoals de International Council of Chemicals Associations en de European Chemical Industry Council.
Vat Brentolie
Bij zijn aantreden als ceo, in januari 2014, stond de prijs van een vat Brentolie op meer dan 110 dollar. In januari dit jaar was daar nog maar 27,10 euro van over.
Met een investeringsprogramma dat is gebaseerd op een prijs van 90 dollar is het dus schrapen voor Van Beurden. ‘Geloofwaardig, competitief en betaalbaar’ is daarbij zijn motto. Wat inhoudt: schrappen waar noodzakelijk en alleen investeren waar het loont. Of, zoals hij het zei tegen Shell Venster: ‘Ik heb niets aan plannen die er leuk uitzien, maar irreëel zijn.’
Filmsterren en beroemdheden
In datzelfde bedrijfsblad probeert hij zijn duurzame reputatie ook een beetje op te poetsen. ‘Filmsterren en beroemdheden lijken ironisch genoeg volkomen geloofwaardig als zij over het energiesysteem praten’, zegt hij.
Mensen die het systeem kennen zelf zijn dat volgens hem blijkbaar niet. ‘Ik denk dat dit voortkomt uit de overtuiging dat er twee groepen mensen zijn: degenen met goede bedoelingen voor de aarde en mensen met kwade bedoelingen. En raad eens in welke groep wij worden geplaatst? Ik maak daar bezwaar tegen, want we hebben echt dezelfde goede bedoelingen. Ik wil ook het beste voor de aarde en voor de mensen.’
Had dat dan ook tegen Nieuwsuur gezegd, zou je denken. Dan zou het misschien niet alleen in de ogen van de MT500-respondenten zijn dat je reputatie niet stuk kan…
