Mo Gawdat (Egypte, 1967) was ooit Chief Business Officer bij Google X, maar besloot een paar jaar geleden op een bijzondere missie te gaan: 1 miljard mensen gelukkig maken.
Zelf was hij lang neerslachtig. Niet zonder reden overigens: in 2014 overleed zijn 21-jarige zoon bij een operatie. Gawdat besloot in 2017 te onderzoeken hoe zijn brein werkte, en vooral de sombere buien die zijn levensgeluk in de weg stonden.
That Little Voice In Your Head
Fast forward naar 2022 en Gawdat staat op het podium van TNW Conference, het techfestival waar veel draait om internet en media, maar waar ook aandacht is voor de impact van technologie op ons leven. En dan is een speech over geluk wel op zijn plek.
De ex-Google-manager verdient de kost inmiddels met dergelijke spreekbeurten na zijn doorbraak met het boeken Solve for Happy (De Logica van Geluk) en Scary Smart (over hoe AI de wereld beter kan maken).
Zijn podcast Slo Mo wordt goed beljuisterd en deze lente verscheen That Little Voice In Your Head, getuige de ondertitel een onvervalste zelfhulpboek: ‘Adjust the Code that Runs your Brain‘.
Hersenen upgraden
Het viel Gawdat tijdens het schrijven van zijn boek over AI op dat het menselijk brein verbazend veel weg heeft van een computerbrein. Dat bracht hem op de gedachte: is het brein niet ook te programmeren? Gawdat: ‘En is dan ongelukkig zijn niet een gevolg van verkeerd programmeren? Dan zou je het kunnen aanpassen, net zoals je een computer upgrade met nieuwe software.’
Natuurlijk werkt het niet zo simpel. De hersenen zijn een geweldig autonoom systeem dat zichzelf continu upgradet, om in de computeranalogie te blijven. Maar we kunnen wel de richting aangeven waarin we ze willen upgraden, stelt de data-analist. En dan helpt het als je snapt hoe onze hersenen werken. Of beter gezegd: hoe ze ons geluk maar al te vaak in de weg staan.
Fouten in het programma
Gawdat noemt het bugs. De fouten in het programma dat onze hersenen runt en die het gevolg zijn van verkeerde input. ‘We worden gelukkig geboren, alleen komt ons verstand op een bepaald moment met redenen om ongelukkig te zijn. Eigenlijk wil ik nog verder gaan: niets wat je meemaakt, maakt je ongelukkig. Je wordt pas ongelukkig als je brein er een gedachte bij maakt en je er continu over blijft piekeren.’
Kapitalisme gaat nu eenmaal over meer aandacht trekken
Neem iets kleins als stress over te laat komen. Schaf de horloges af, zegt Gawdat, en niemand komt ooit nog te laat. De oorlog in Oekraïne is groter en afschuwelijk, ook mensen die er nooit geweest zijn worden er echt door geraakt. ‘Stel dat er geen media zouden bestaan, geen internet: je zou geen negativiteit voelen rond Oekraïne.’
Media en negatieve gedachten
Wat dat betreft spelen media en internet, met als een van de hoofdrolspelers toch Gawdats voormalige werkgever, een belangrijke rol. Ze zorgen voor schadelijke input die ons geluk in de weg staat.
‘Kapitalisme gaat nu eenmaal over meer aandacht trekken, en daarbij krijgen negatieve berichten meer gewicht.’ Mijdt dus al te veel slecht nieuws, en bijvoorbeeld al die socialmediaberichten waarin het lijkt alsof de heel wereld beter af is dan jij.
Reptielenbrein en monkey brain
Het tweede mechanisme waarmee ons brein ons geluk in de weg staat, zijn de verdedigingssystemen die het van nature toepast. Het brein is weinig meer dan een survival machine die je beschermt, aldus Gawdat.
Op drie niveaus: het bekende reptielenbrein, dat zorgt dat je wegrent voor gevaar. Het tweede niveau is ons monkey brain, dat over emoties gaat en het vooral plezierig wil maken. Alleen de derde laag maakt ons als mensen uniek: ons rationele brein, dat probeert te plannen en te analyseren.
Er is altijd wel iets waar je ontevreden over bent
‘Dat verdedigingsmechanisme maakt dat je als mens risico’s en pijn vermijdt. Dat je je zo hecht aan het bekende, dat het uiteindelijk niet goed is voor je levensgeluk. Als een vriend mij belt om te zeggen dat zijn partner hem heeft verlaten, roep ik: Gefeliciteerd! Hij is waarschijnlijk bevrijd uit een relatie die niet goed voor hem was.’
Het brein is overigens lastig gelukkig te houden. ‘Er is altijd wel iets waar je ontevreden over bent. Het brein streeft naar perfectie.’
Mannelijke en vrouwelijke eigenschappen
De derde eigenschap van de hersenen die ons ongelukkig maakt, is de neiging tot polariteit: het deelt de wereld graag in in uitersten. Bijvoorbeeld in mannelijke en vrouwelijke eigenschappen.
‘Wat mij betreft heeft dit de allerhoogste prioriteit. Dit moeten we echt oplossen willen we ooit met z’n allen gelukkiger worden. Het zijn eigenschappen die ons allemaal door het leven helpen, en ze staan in feite los van hoe je je eigen gender identificeert.’
‘Maar kapitalisme richt zich enorm op het masculiene: op de ratio, op kracht, op winnen. Terwijl creativiteit, empathie, speelsheid, schoonheid minstens zo belangrijk zijn. Daar hebben we veel meer van nodig. De wereld zou erop vooruitgaan als iedereen zijn mannelijke en vrouwelijke eigenschappen naast elkaar meer ruimte zou geven.’
For the record: Mo Gawdat zelf vindt dat hij voor 58 procent over vrouwelijke eigenschappen beschikt.
Netflix voor ongeluk
Last but not least worden we op weg naar een gelukkiger leven gehinderd door dat ene stemmetje uit de titel van Gawdats nieuwe boek, dat ons onophoudelijk toespreekt. ‘Het is bewezen de oorzaak van veel problemen rond mentale gezondheid. Het lukt je brein niet zomaar om uit die negatieve cirkel te raken. Het brein is in feite een Netflix voor sombere gedachten: het levert je continu ongeluk op afroep. Als er op vrijdag om 16.00 uur iets naars is gebeurd, blijft ons brein er maar over bezig: ‘Weet je nog wat er vorige week vrijdag gebeurde?’. Telkens opnieuw wordt die film teruggekeken.’
Wat de oplossing is? In zijn boek geeft Gawdat veel oefeningen om je hersenen te herprogrammeren. ‘In feite moet je je brein eerst vrijuit zijn gang laten gaan, om het daarna onder controle te kunnen krijgen. Als een spier die je ontspant en weer aantrekt. Observeer wat er gebeurt in je gedachten en probeer het af te remmen als negatieve gedachten de overhand krijgen.’
Gawdat heeft nog een lange weg te gaan met zijn missie om 1 miljard mensen gelukkig te krijgen. Nou, vooruit: hij heeft 110 miljoen mensen bereikt op YouTube, gesproken voor honderdduizenden en zijn boeken zijn stuk voor stuk bestsellers. Maar er is meer nodig om de wereld gelukkiger te krijgen, zegt hij op het podium in Zaandam.
‘De belangrijkste voorwaarden zijn passie en gulheid. Geven en om elkaar geven, het is gewoon een natuurwet: wij overleven als individu alleen als de stam ook overleeft. In de moderne wereld wordt natuurlijk veel door ‘het systeem’ geregeld. Maar ik zou wat dat betreft aanraden dat we vaker terug moeten grijpen op onze natuur: geef om elkaar, zo worden we als wereld een grote gelukkige gemeenschap.’
‘That Little Voice In Your Head – Adjust the Code That Runs Your Brain‘ is geschreven door Mo Gawdat. Het boek is onder meer te koop bij managementboek.nl.
