Mo Gawdat: ‘Er zal altijd tegenslag of verdriet zijn. Het is aan jou hoe je daarmee omgaat.’

Hij was doodongelukkig. Het was nooit genoeg. Nadat Mo Gawdat op een avond met een muisklik twee vintage Rolls-Royces had gekocht, realiseerde hij zich dat hij wanhopig bezig was ‘het gat in zijn ziel op te vullen’. Daarop besloot de voormalig Google-topman systematisch zijn sombere buien te onderzoeken. Hij was tenslotte data-analist.

Het keerpunt in het leven van Mo Gawdat

Hij spitte alle onderzoeken naar geluk door, maar vond ook daar het antwoord niet. De dood van zijn 21-jarige zoon Ali door een medische misser in 2014 betekende een keerpunt. Gawdat weigerde de rest van zijn leven ongelukkig te zijn en veranderde van gedachten: in plaats van op te gaan in het gemis van zijn zoon richtte hij zijn aandacht op de jaren die hij wel met hem had gehad.

‘Wij voelen als gezin uiteraard nog steeds verdriet, maar we hoeven onszelf niet te martelen en het verdriet steeds weer op te zoeken’, zegt hij tijdens een interview in Amsterdam, waar hij een aantal lezingen geeft. ‘Er zal altijd tegenslag of verdriet zijn. De wereld is er niet op ingericht om het jou naar de zin te maken. Het is aan jou hoe je daarmee omgaat.’

Een formule voor geluk

Hij had Ali beloofd zijn werk voort te zetten en zoveel mogelijk mensen gelukkig te maken. Het resulteerde in het boek ‘De logica van geluk‘, een wereldwijde bestseller. De missie om tien miljoen mensen te bereiken is inmiddels bijgesteld.

Mo Gawdat streeft nu naar een miljard gelukkige medemensen via onebillionhappy.org. ‘Dat is goed mogelijk’, zegt hij. ‘Ik werkte niet voor niets bij Google. Daar denken we alleen in miljarden, anders beginnen we er niet eens aan. Ik heb bijna nog nooit een target niet gehaald en als we het niet proberen, weet je zeker dat het niet lukt. Een miljard begint nog altijd bij één.’

Begrijpen hoe het brein werkt

Ons brein is als een operationeel systeem dat in vergelijkingen denkt, aldus Gawdat. Als het leven niet aan onze verwachtingen voldoet, zijn we ongelukkig. Dus moeten we onze verwachtingen bijstellen. Zo simpel is het.

We worden allemaal gelukkig geboren, stelt hij: ‘We zijn als een machine die het nog goed deed toen die uit de fabriek kwam. Het probleem ontstaat als we het systeem verkeerd gebruiken en daar diverse apps aan toevoegen die het systeem onnodig belasten.’

Wij zijn zeker niet onze gedachten of ons brein, meent Gawdat. ‘Ik ben de baas over mijn brein. We kunnen ons brein vertellen dat het nuttige gedachten moet produceren en dat het niet moet blijven hangen in oordelen over wat er anders of beter moet zijn. Ik heb er niets aan als mijn brein mij vertelt dat iets niet deugt waar ik geen invloed op heb, zoals het weer.’

[tweet_dis]‘Waar we vroeger bang waren voor een tijger, zijn we nu bang voor een tekort aan likes op Facebook.’ [/tweet_dis]

Waar focus je op?

Het brein is gericht op overleving. Het zorgt ervoor dat je gevaar herkent. ‘Waar we vroeger bang waren voor een tijger, zijn we nu bang voor een tekort aan likes op Facebook. De huidige gevaren, kortom, zijn illusies.

Er zijn zoveel mensen die ten onrechte denken dat iets gevaarlijk is of negatief bedoeld wordt. Als je leidinggevende je niet gedag zegt, vrees je algauw dat hij je niet goed vindt en binnenkort zal ontslaan, maar misschien heeft hij die dag gewoon buikpijn.’ Voor een groter geluksgevoel heb je soms alleen andere informatie nodig.

Mo Gawdat geeft het voorbeeld van Google, waar werknemers ontevreden waren over het salaris. Tot duidelijk werd gemaakt wat het bedrijf buiten het salaris doet, bijvoorbeeld dat het ouderschapsverlof goed is geregeld of dat de was voor werknemers wordt gedaan. Dan kun je ergens anders wel meer verdienen, maar wordt er niet per se beter voor je gezorgd.

Geluk is geen luxeprobleem

Laat één ding duidelijk zijn: geluk is geen luxeprobleem of soft onderwerp. Gawdat: ‘Alle onderzoeken geven hetzelfde beeld: gelukkige medewerkers zijn productiever, minder vaak ziek en zorgen beter voor hun klanten.’

Mo Gawdat is een controlefreak, maar erkent dat we over weinig zaken in het leven daadwerkelijk controle hebben. Dat is een illusie. Het gaat erom verantwoordelijkheid te nemen voor onze daden en gedachten. Die zorgen voor geluk of creëren ongeluk.

‘Geluk is je eigen verantwoordelijkheid en is vergelijkbaar met fitness. Uiteraard weet iedereen dat je veel moet trainen en gezond moet eten om fit te zijn, maar dan moet je het ook nog doen.’

Geluk in het onderwijs

Geluk hoort onderwezen te worden op school en onderdeel uit te maken van onze opvoeding, omdat iedereen gelukkig wil zijn en dat ook kán zijn, is zijn overtuiging. ‘Kijk naar wat jou gelukkig maakt en richt daar je leven zo veel mogelijk op in. Geluk is een keuze en zou ieders doel en prioriteit moeten zijn.’

Hij is de eerste die toegeeft dat zijn geluksmodel allesbehalve vernieuwend is en dat er al veel onderzoek en literatuur beschikbaar is over dit onderwerp. Het is nu weliswaar ongekend populair, maar nog steeds onvoldoende toepasbaar in het dagelijks leven.

Er is niets zweverigs aan geluk

‘Veel geluksliteratuur is zweverig en met mystiek omgeven. Ik wilde juist iets creëren wat iedereen snapt en waar iedereen iets mee kan.’ Het is niet voor niets dat hij een wiskundige formule presenteert: dat is dé manier om gehoor te vinden in de zakenwereld. De mannelijke natuur of ‘energie’ overheerst de moderne wereld, meent hij.

‘Dat betekent controledwang, competitie en zelfs agressie. Zo is de taal in het bedrijfsleven ook. We moeten de concurrentie verslaan; de eerste en de beste zijn. Het gaat om resultaten en niet om de kwaliteit of de gevolgen daarvan voor de omgeving.

Het is zeer individualistisch en stamt uit het tijdperk van de jagers en verzamelaars, toen er nauwelijks met elkaar werd gecommuniceerd. In de moderne wereld is de linkerhelft van ons brein nog steeds veel te dominant.’

Meer vrouwelijke energie ontwikkelen

De vrouwelijke energie omschrijft Gawdat als intuïtief, sociaal en met meer compassie. Het gaat om emotionele intelligentie, het hart in plaats van het hoofd. ‘Mannen en vrouwen hebben het allebei in zich. Toch is de mannelijke natuur dominant. Dat zie je ook aan vrouwen aan de top. Die gedragen zich mannelijk.

Succes in deze arena betekent blijkbaar dat je je moet gedragen als een man. Wat we zouden moeten doen, is niet meer vrouwen aan de top van het bedrijfsleven zien te krijgen, maar de vrouwelijke energie meer ontwikkelen en stimuleren. Dan wordt het hele speelveld anders.’

Mannen en vrouwen moeten meer samenwerken

Gawdat refereert aan de ophef rond #MeToo, waarbij seksuele intimidatie en geweld tegen vrouwen overal ter wereld ter sprake kwam. Er werd niet goed op gereageerd, vindt hij. ‘De juiste manier is dat vrouwen en mannen samenwerken om dit nooit meer te laten gebeuren.

Alle mannen die zulk gedrag vertonen, hebben of hadden een moeder. In plaats van elkaar aan te klagen en te veroordelen moeten we actie ondernemen en elkaar goed opvoeden en beschermen.’ Bestuurders moeten dan ook meer vrouwelijke kwaliteiten ontwikkelen en de targets moeten worden aangepast, meent Gawdat. Het mag niet langer over winstmaximalisatie gaan.

Taboe op emoties in het bedrijfsleven

In plaats van de beste of marktleider zijn moet de sociale impact van je bedrijf ertoe doen: ‘De meer maatschappelijk georiënteerde bedrijven hebben veel vaker een vrouwelijke leider of een mannelijke leider met meer vrouwelijke eigenschappen. Ik heb als man meestal niet eens de juiste taal tot mijn beschikking om dit goed uit te leggen zonder mannen of vrouwen voor het hoofd te stoten.’

Er heerst een taboe op emoties in het bedrijfsleven. ‘Ik heb zo vaak meegemaakt dat topmensen – mannen en vrouwen – bij mij hun hart luchtten over de stress op hun werk, maar niemand durft het openlijk te bespreken. Iedereen wil sterk zijn.

Maar juist door je kwetsbaar en open op te stellen kun je beter samenwerken en uiteindelijk ook betere resultaten behalen. Het gaat er niet om dat je je concurrenten verslaat, maar dat je je klanten goed bedient en dat je kwaliteit levert.’

Het recht om gelukkig te zijn

We moeten ons hele waardesysteem zien te vernieuwen, zegt Gawdat. ‘Het gaat niet om individueel geluk zoeken, maar om ervoor te zorgen dat de levensomstandigheden van iedereen verbeteren. Dat het besef doordringt dat geluk en goede relaties belangrijker zijn dan succes of status.

Het is mooi geweest met de leugens dat stress normaal is en dat je hard moet werken. Of dat succes betekent dat je in een Porsche kunt rijden. Dat je een pak moet dragen om serieus genomen te worden. Het zijn allemaal verhalen en aannames die je niet hoeft te geloven. Als jij geen accountant meer wilt zijn, maar een jazzpianist, moet je dat vooral doen. Je hebt het recht om gelukkig te zijn.’

Nederlanders zijn eenzaam

Gawdat kent een heleboel Nederlanders en is gek op ons land. Alleen hoort hij vaak dat wij ons eenzaam voelen. Dat wij vriendschappen missen en meer kwaliteit van leven wensen. ‘Daarom is de missie van “one billion happy” zo belangrijk voor me. Het gaat om compassie. Dat we ons eigen leven en dat van iedereen om ons heen positief beïnvloeden.

Begin weer eens met mensen in de ogen te kijken, je buurman gedag te zeggen of naar een onbekende te glimlachen. In plaats van je eten te fotograferen en op Facebook te zetten, zet er iets op wat anderen blij maakt.’

En het mooie is: geluk is exponentieel. ‘Als jij twee mensen gelukkig maakt en die weer twee mensen en die ook weer, kunnen we binnen korte tijd miljoenen mensen bereiken. Het belangrijkste is om zelf zoveel mogelijk het goede voorbeeld te geven. Besteed je tijd en energie aan positieve zaken waar je invloed op hebt.’

De macht gaat schuiven

Mo Gawdat gelooft dat het einde van de topbestuurder in zicht is, de zilverrug aan de top van de apenrots. ‘De Arabische Lente was daar een goed voorbeeld van.

Ik denk dat de macht steeds meer gaat schuiven in de richting van “crowds” die zich organiseren – of dat nu voor een Brexit is of voor de verkiezing van Donald Trump. Of het goede beslissingen zijn, doet er niet toe, het is in elk geval niet langer het establishment of de gevestigde orde die alles bepaalt.’

De macht van grote bedrijven als Google

Zelf was hij een competitieve zakenman voordat hij bij Google kwam. ‘Al mijn businessplannen werden daar echter afgeschoten omdat ze te veel op de korte termijn waren gericht.

Het is geen bedrijf in de oude zin van het woord, maar een beweging die het leven van miljarden mensen positief wil beïnvloeden. Met zelfsturende auto’s, waardoor de veiligheid in het verkeer toeneemt. Met overal toegang tot internet, zodat mensen informatie kunnen verkrijgen.’

Dat Google veel macht en invloed heeft, ontkent hij niet. ‘Maar er is niets mis met macht zolang die niet wordt misbruikt. Ik ken Google van binnenuit en ik garandeer je dat het bedrijf de winst grotendeels investeert in zaken die de wereld positief en blijvend veranderen. Google’s topmannen zijn niet bezig zich te profileren in de media, maar werken vooral in stilte aan goede producten.’

De eerste zeventien man zijn bepalend

Als Chief Business Officer bij Google opende Mo Gawdat wereldwijd kantoren. De eerste zeventien man zijn bepalend, is zijn ervaring. Die selecteerde hij op passie voor de missie van de organisatie. ‘Wie vooral in het salaris geïnteresseerd was, was aan het verkeerde adres. Kandidaten moesten echt geloven dat ze het leven van mensen in hun land significant konden verbeteren.’

Zijn countrymanagers hadden elke maand een vergadering over ‘the stuff that really matters’. ‘Dan ging het niet over de business, maar over je bijdrage aan de gemeenschap of het land. Hoe heb je het leven van mensen verbeterd? Winst is geen doel, maar een resultaat als je de goede dingen doet. Winst is alleen een probleem als je product niet deugt.’

Teveel managers, te weinig leiders

Naar eigen zeggen was Gawdat zelf nooit een manager, wel een ‘reasonably okay leader’. Hij was onderdeel van het team, luisterde naar de teamleden en was beschikbaar als er iets aan de hand was.

‘Iedereen die dat niet doet, is gewoon een manager en dat is een groot verschil. Een manager is gericht op een specifiek resultaat. Een leider is iemand met een visie die anderen in staat stelt deze visie op hun eigen manier te realiseren.

Er is een groot tekort aan leiders en een overschot aan managers

Er is een groot tekort aan leiders en een overschot aan managers, is zijn overtuiging. Te weinig bestuurders stellen zich de cruciale vraag of hun business op de juiste manier functioneert. ‘Als ik van hier naar Parijs wil, moet mijn reisagent het vervoer regelen en zorgen dat ik op tijd vertrek. Maar als ik naar een plek wil waar nog nooit iemand is geweest, dan krijgt een manager dat nooit voor elkaar.’