Er zijn van die woorden die bijna niet te vertalen zijn. Het Nederlandse ‘gezellig’ bijvoorbeeld. Dit zou je natuurlijk kunnen vertalen als ‘cosy’, maar dat dekt niet helemaal de lading. Hetzelfde geldt voor het Zweedse woord ‘lagom’. Wat we hier nu precies onder moeten verstaan snappen waarschijnlijk alleen de Zweden, maar in grote lijnen betekent het ‘niet te veel en niet te weinig’. Lagom is een feite een levensfilosofie die gaat over balans in je leven. Oftewel minder stressen, meer tijd maken voor leuke dingen doen en niet doorslaan in keihard werken.
De ideale verzorgingsstaat
En ja deze filosofie wordt ook nageleefd. Zo is de regeling voor ouderschapsverlof nergens zo royaal als in Zweden- je krijgt per kind 480 dagen verlof en mag dat tussen beide partners verdelen- en hebben ouders met kinderen het recht om 25% minder te gaan werken. En nee, dat mag je als werkgever niet weigeren. En dan is er het land ook nog eens een vakantiewalhalla. Werknemers krijgen per jaar minimaal vijf weken vakantie. Daarnaast zijn er ook nog eens 14 feestdagen waarop mensen sowieso vrij zijn.
Overwerken? Daar lijken ze ook niet aan te doen. Slechts minder dan 1 procent van de Zweedse bevolking werkt meer dan vijftig uur per week. Het lijkt er dus op dat de Zweden het behouden van een goede work-life balance perfect in de vingers hebben. Burn-out? Daar hebben ze waarschijnlijk nog nooit van gehoord, zou je zeggen. Maar dat blijkt niet helemaal te kloppen. Volgens dit artikel van de BBC kampen ook de Zweden steeds vaker met extreme stress-klachten. Uit informatie van de Sociale Verzekeringsbank van Zweden bleek dat stress de afgelopen paar jaar de meest genoemde reden was dat werknemers van hun werk wegbleven.
Aantal burn-outs toegenomen
Vooral onder jonge mensen is het aantal stress gerelateerde klachten dramatisch toegenomen. Sinds 2013 is het aantal burn-outs bij mensen tussen de 25 en 29 jaar met maar liefst 144 procent gestegen. Werknemers voelden zich constant moe, hadden moeite zich te concentreren en kregen last van angstaanvallen.
Hoe kan het dat het aantal burn-outs in Zweden zo plotseling enorm is gestegen? Een reden hiervoor zou zijn dat er minder taboe rust op het uitkomen voor stressklachten dan een aantal jaar geleden. ‘Mensen dachten vroeger dat het een beetje aanstellerij was,’ vertelt Selene Cortes aan de BBC. Zij is woordvoerder bij Mind, een organisatie voor geestelijke gezondheidszorg. ‘Maar sinds er meer over gepraat wordt, komen mensen er ook eerder voor uit en zoeken ze eerder hulp.’
Slecht in niets doen
Gezien het feit dat Zweden een van de beste verzorgingsstaten ter wereld is, zou je je kunnen natuurlijk afvragen waar je als inwoner over zou moeten stressen. Maar volgens Marie Asberg, een psyciater werkzaam bij het Zweedse Carolina Institute, geven inwoners juist door al die voorzieningen eerder toe aan hun klachten. Werknemers die zijn uitgeschakeld door een burn-out ontvangen bijvoorbeeld nog wel gewoon 80 % van hun salaris. En omdat de staat voor de kosten opdraait wanneer jij ziek bent, wordt er in Zweden nauwgezet bijgehouden wat iemand precies mankeert.
Wellicht is dat een deel van de verklaring. Maar dan is het nog opmerkelijk dat werknemers omvallen van de stress terwijl ze veel vakantie hebben en over het algemeen keurig om vijf uur ’ s middags naar huis gaan. Pia Webb is een Zweedse coach op het gebied van leven en carrière. Zij kan zich voorstellen dat het voor mensen uit andere landen moeilijk voor te stellen is dat ook Zweedse mensen thuis komen te zitten door een burn-out. ‘Maar,’ zegt ze. ‘We mogen dan korte werkdagen hebben, over het algemeen zijn we in Zweden heel slecht in niets doen. ’ Er is volgens haar veel druk om veel te sporten, lekker druk te zijn en een perfect leven te leiden.
Heel individualistisch
Dat gevoel kennen we natuurlijk ook in Nederland. Ook bij ons is de druk om aan het ideale plaatje te voldoen hoog. Maar waar wij als het nodig is kunnen terugvallen op vrienden en familie, zouden de Zweden er veel meer alleen voor staan. ‘Er wordt van Zweedse mensen verwacht dat ze al vanaf heel jong, heel onafhankelijk zijn,’ zegt Cortes. Webb beaamt dat. ‘In andere culturen wordt er over het algemeen veel meer waarde gehecht aan familie. Maar Zweedse jongeren moeten al heen snel alles zelf doen.’ En dat kan natuurlijk voor een hoop druk zorgen. In dat licht is de druk die de Zweden ervaren misschien wel wat beter te plaatsen. Want zeg nou zelf. Wanneer je je suf piekert helpt het meestal niet om alleen op vakantie te gaan. Een kopje thee bij moeders op de bank daarentegen doet vaak wonderen.
