Wat is er aan de hand?
Geen paniek, maar de bankenwereld valt uit elkaar. Gelukkig niet vanwege een crisis zoals die in 2008, maar omdat de verschillende bouwblokken waar banken uit bestaan enthousiast worden opgepeuzeld door nieuwkomers.
Uitdagers zoals online banken Bunq en Revolut beginnen vaak bij retailklanten, waarna ze hun aanbod via zzp’ers ook naar de mkb-markt brengen. Neobanks komen bijvoorbeeld met een oplossing om btw automatisch te reserveren als een bedrijf omzet binnenkrijgt. ‘Dat is eigenlijk een no brainer, die banken ook zouden kunnen doen’, zegt Don Ginsel, voorzitter van branchevereniging Holland FinTech.
Het pitchdeck van fintech-startups behandelt naast vernieuwing ook schaalvergroting en efficiëntie. Ginsel: ‘Er zijn nog steeds vierduizend banken in Europa. Dat is eigenlijk gek, want ze doen in de kern hetzelfde.’
Fintech-investeerder Radboud Vlaar (Finch) roept bij die bouwblokken het beeld op van het spel Jenga. Of de bankwereld zoals bij dat bouwspel uiteindelijk instort? ‘Dat is een beetje te agressief’, zegt Vlaar. ‘Maar als je kijkt naar bepaalde segmenten zoals beleggen, met spelers als DeGiro en Bux.. Daar is weinig meer van over.’
Een ander onderdeel dat banken beetje bij beetje verliezen (of al kwijt zijn) is die van de betaaldiensten, waar Adyen en Mollie groot mee werden. Maar ook een communicatiebedrijf als CM.com zette een betaaldienst op en verwerkt vanaf later dit jaar miljoenen transacties per jaar voor de overheid. Fintechs knabbelen ook aan alternatieve financiering (Collin Crowdfund, Eyevestor) en het omwisselen van valuta (Transferwise).
Wat veroorzaakt die fragmentatie?
Een belangrijke aanjager is digitalisering. Daardoor kan een nieuwkomer groeien met een onderdeel dat iedere bank eerst zelf moest regelen, zoals betalingen of het checken van transacties.
Nieuwkomers kunnen sneller innoveren dan grote banken, dankzij minder ‘ballast’ zoals grote aantallen medewerkers, kantoren en achterhaalde systemen. ‘Met nieuwe trends, zoals cryptodiensten, zijn ze vaak te laat’, ziet Vlaar.
De portfoliobedrijven van Vlaars investeerder Finch profiteren van de verschuiving naar online, en van het feit dat er minder persoonlijke service is van banken. Vlaar: ‘Het is steeds makkelijker geworden om te concurreren zonder fysieke aanwezigheid.
Fintechs gedijen daarnaast dankzij de Europese betaalrichtlijn PSD2, waardoor (ook niet-financiële) bedrijven mogen meekijken in de betaaldata van consumenten. De coronacrisis gaf die digitalisering een extra duw.
Hoe reageren banken?
Met nieuwe ‘interne startups’ zoals New10 (ABN Amro) en Yolt, de spaardienst van ING. Een nadeel voor de bouwers van die diensten is dat ze tegelijk een concurrent kunnen zijn voor hun eigen collega’s. Ook letten toezichthouders (en interne compliance-afdelingen) bij grote banken meer op, wat innovatie kan afremmen.
Ondertussen staat de winstgevendheid van banken onder druk. Een probleem voor financiële instellingen, zegt Ginsel, is dat ze ‘een productiefabriek runnen, met als kern een balans die moet kloppen. Dat is niet per se klantgericht. Banken grossieren in overhead, en dat wordt er niet beter in met strakker wordende Know Your Customer-regels. Daardoor nemen de kosten per account toe.’
Wat levert die fragmentatie op?
‘De uiteindelijke winnaar is de consument of zakelijke klant’, zegt Vlaar. ‘Die krijgt een steeds betere dienstverlening.’ Daarnaast zorgt de fintech-wereld voor veel nieuwe bedrijven en werkgelegenheid.
Een deel van die mensen werkte eerst bij banken, die na de kredietcrisis moesten inkrimpen. Die insiders heb je ook nodig, zegt Vlaar. ‘Als student uit de schoolbanken zul je bijvoorbeeld niet eventjes het payment-systeem vernieuwen.’
Waar zijn Nederlandse fintechs goed in?
Vergeleken met andere landen zijn er zijn grofweg vier onderdelen die Nederlandse fintech-ondernemers goed in vingers hebben. Misschien wel de bekendste zijn betaaldiensten als Mollie, Adyen, Payvision en Online Betaalplatform. Een nieuwe speler Payaut lift mee op de groei van het aantal marktplaatsen.
Omdat het toezicht op financiële diensten – niet in het minst in Nederland – strenger wordt, ontstaan er kansen voor startups die bedrijven helpen om zich netjes aan die regels te houden. Het meest succesvolle Nederlandse voorbeeld van RegTech (Regulatory Tech) in de financiële wereld is Fourthline (200 medewerkers). Dat bedrijf controleert (het onboarden van) klanten voor onder meer beleggings-platform Trade Republic en de challengerbank N26.
Ook in de beleggingswereld doet Nederland het niet onaardig, met Bux en DeGiro als koplopers (en Binckbank en Alex als godfathers). Het meest degelijke onderdeel waar Nederlandse fintechs in uitblinken zijn softwareplatforms voor financiële dienstverleners. Onder meer Ohpen en Blanco helpen vermogensbeheerders daarmee naar de cloud.
Wat zijn de risico’s?
Fintech-spelers, waaronder ook grote techbedrijven, proberen soms buiten de regels voor banken te blijven, ziet Ginsel. En die techbedrijven kunnen ‘andere verwachtingen’ hebben qua privacy. ‘Die bedrijven kunnen feest vieren en steeds dichterbij de banken kruipen.’
Vlotte oplossingen, zoals betalen met je vingerafdruk, kunnen een zegen zijn voor gebruikers. ‘Maar die diensten leunen wel op infrastructuur van traditionele spelers, die door toezichthouders steeds strakker worden gecontroleerd’, zegt Ginsel. ‘Brengt dat niet een risico met zich mee? Net als wanneer je de politie elk jaar wat minder geld zou geven.’
Oftewel, het beveiligen van het financiële systeem wordt steeds lastiger als datzelfde systeem fragmenteert. Ginsel: ‘Het verdienmodel van banken wordt uitgehold door lage rentes, maar ook door bijvoorbeeld anti-witwasregels. Die regels zijn maatschappelijk goed, maar leunen we niet te zwaar op een paar partijen?’
What’s next?
Dankzij digitalisering en ‘open’ banken (PSD2) liggen er nog meer dan genoeg kansen voor fintechs. Ondernemers met verstand van AI en machine learning kunnen taaie processen op nog veel grotere schaal automatiseren. Zoals Fourthline de 200 datapunten van een nieuwe bankklant binnen een minuut kan checken, en het Rotterdamse Cevinio automatisch massa’s facturen scant.
De groei van challengerbanken zoals Bunq en Revolut gaat niet zo snel als die uitdagers misschien zouden willen. Bankklanten stappen immers niet snel over, en de marges zijn klein. Daardoor moet je als nieuwe bankdienst diepe zakken hebben om marktaandeel te kunnen veroveren.
En worden fintech-startups eenmaal grote spelers, dan zullen ook zij uitgedaagd worden, merkt Finch-investeerder Vlaar op. ‘De winstgevendheid van banken staat onder druk. Maar hetzelfde zal straks kunnen gelden voor de fee die een betaaldienst als Adyen nu verdient. Als jij ineens 40 miljard waard bent, dan zal er altijd iemand een concurrerende dienst opzetten.’
