Een recept voor succesvol leiderschap? Dat is er niet, vertelt universitair hoofddocent Innovatiemanagement Daan Stam van Rotterdam School of Management, Erasmus University (RSM). ‘We kunnen nu eenmaal niet allemáál Steve Jobs na gaan doen. Het is goed om je dat te blijven realiseren: het is erg lastig om te voorspellen welke leider wel of niet succesvol wordt. Soms is het ook gewoon een kwestie van geluk.’
Windowdressing
Dat wil volgens Stam niet zeggen dat er geen zaken zijn die de kans op succes kunnen vergroten. Zo is er volgens hem een groeiende aandacht voor purpose driven leadership: leiderschap dat wordt voortgedreven door duidelijk omschreven doelen. ‘Dat klinkt heel basaal. Tegelijkertijd zie je dat veel bedrijven en organisaties het, zodra het over purpose gaat, gaan zoeken in hele abstracte, hogere doelen. Ze streven ernaar om ‘ethisch te werken’. Of ze willen ‘de klant het beste geven’. Als het daarbij blijft, krijgen die hogere doelen al snel iets van windowdressing of greenwashing: makkelijke slogans die vooral bedoeld zijn voor de bühne.’
Piramide
Veel organisaties vergeten volgens Stam dat die hogere doelen een relatie moeten hebben met doelen op een lager, taakgericht niveau. ‘Als je tegen een medewerker zegt dat-ie een project binnen een week moet afronden, helpt het enorm als de link duidelijk is tussen dat taakgerichte, lagere doel en een hoger doel als ‘extra meerwaarde creëren voor klanten’. Je kunt organisatiedoelen zien als een piramide. Bovenin zitten die hoge doelen; de basis wordt gevormd door die lagere doelen. In het midden zitten dan tussendoelen, zoals strategische doelen.’
Bijdragen
Lagere doelen: daarvan heb je er in een organisatie volgens Stam al snel honderden of misschien wel duizenden. ‘Het is de taak van de purpose driven leider om voortdurend duidelijk te blijven maken hoe al die lagere doelen, via de tussendoelen, bijdragen aan de hogere organisatiedoelen. Op die manier geef je mensen het gevoel dat ze ook daadwerkelijk iets bijdragen.’
Visiecommunicatie
Stam noemt dit soort ‘visiecommunicatie’ een essentieel onderdeel van modern leiderschap. ‘Een mental picture van hoe de organisatie eruit komt te zien, helpt medewerkers om zich daar ook zelf een goede voorstelling van te kunnen maken. Mensen vragen zich vaak af: hoe ziet mijn werk er over 1, 5 of 10 jaar uit? Als ze daar nu al een duidelijk beeld van hebben, wordt het ook makkelijker om daarin mee te gaan en te veranderen. Leiderschap als platform van verbeelding, zo zou je het kunnen zien.’
Energiefabriek
Stam geeft het voorbeeld van de Unie van Waterschappen, die expliciet uitsprak innovatie als hoger doel te zien. ‘Vanuit dat hogere innovatiedoel ontstonden op een lager organisatieniveau de mooiste dingen. Waterschappen organiseerden innovatie-challenges, waarbij medewerkers vanuit dat hogere doel de ruimte kregen om na te denken over concrete innovaties.
Dat leidde uiteindelijk onder meer tot de Energiefabriek, een initiatief om energie te winnen uit afvalwater. Op die manier dragen de waterschappen nu bij aan de klimaatdoelstellingen van het kabinet én leveren ze onder de streep meer geld op. Dat hogere doel en de communicatie daarover leidde zo tot veel moois.’
Innovatie
Purpose, leiderschap en innovatie liggen volgens Stam sowieso dicht bij elkaar. ‘Hogere doelen gaan over de toekomst van een organisatie. Dan kom je al snel uit bij verandering, bij ideeën over hoe dingen anders zouden moeten of kunnen, oftewel: bij innovatie. Of het nu gaat over technologie, slimmer werken of nieuwe businessmodellen.’
Medaille
Grofweg zijn er 2 manieren om innovatie te stimuleren, vat Stam samen. ‘Je kunt als charismatisch leider hoogstpersoonlijk je eigen ideeën door de organisatie verspreiden. Maar zeker zo effectief is het om je mensen simpelweg ruimte te bieden voor eigen beslissingen en creativiteit en hun goede ideeën te benutten. Zo lang je maar helder blijft communiceren over je purpose en de bijhorende lagere doelen. Leiderschap en innovatie zijn uiteindelijk twee kanten van dezelfde medaille.’
