Vanaf het begin van de moderne economische wetenschap wordt management gezien als een belangrijke verklaring voor de productiviteitsverschillen tussen landen en bedrijven. Toch is er nog niet veel bekend over de rol van managementpraktijken in het Nederlandse bedrijfsleven, zagen drie onderzoekers aan de Rijksuniversiteit Groningen (RuG). Ze gingen de samenwerking aan met Rabobank en het projectteam van World Management Survey om de kwaliteit van managementpraktijken in Nederland te achterhalen.
Daarvoor voerden ze interviews met een steekproef onder 450 bedrijven met 50–5.000 medewerkers in de Nederlandse industrie. Ze kozen voor deze sector, omdat onderzoek in andere landen ook in de industrie is uitgevoerd en dus veel vergelijkingsmateriaal biedt, zegt prof. Janka Stoker van de RuG.
Vier elementen
De bedrijven zijn aan de hand van open vragen gerangschikt op een schaal van 1 tot 5 op achttien managementpraktijken die zijn onder te verdelen in vier aspecten: allereerst kijken ze naar de manier waarop bedrijven hun werkzaamheden of operaties inrichten. De lean werkwijze, die zich kenmerkt door het inrichten van werkprocessen met zo min mogelijk verspilling, vormt hierbij het uitgangspunt. Het tweede aspect kijkt naar de gestelde doelen van bedrijven: zijn die gericht op de lange termijn en gekoppeld aan ambitieuze maar haalbare kortetermijnprestatiematen, of zijn ze vooral gericht op de korte termijn en is de haalbaarheid bovendien onrealistisch?
Het derde richt zich op monitoring en gaat over de mate waarin bedrijven op systematische wijze prestatiedata verzamelen en analyseren, om daarmee actief in te zetten op verbetering. En tot slot is er nog een vierde element, dat aandacht besteedt aan personeelsmanagement. Het gaat daarbij altijd om managementpraktijken: niet de individuele manager staat centraal, maar de managementwerkwijze binnen bedrijven, los van specifieke individuen.
De scores op de achttien managementpraktijken zijn vervolgens gemiddeld, om zo te komen tot een score voor de vier dimensies en om een algehele score van managementpraktijken te berekenen. ‘Wij hebben ons onderzoek gedaan in de industrie, maar het aardige is dat deze vier elementen van management universeel zijn, en dus ook van toepassing zijn in de zorg, onderwijs en retail’, zegt prof. Stoker. De Rabobank gaat nu verder met vergelijkbaar onderzoek naar management in ziekenhuizen.
Redelijk goed
Figuur 1 toont de ranking van Nederland op het gebied van managementpraktijken ten opzichte van andere landen in de wereld. Nederland staat op de zesde plaats in deze ranglijst, met een score van 3,04 op een schaal van 1 t/m 5. Nederland scoort daarmee beter dan Groot Brittannië, Australië en Frankrijk, maar beduidend minder goed dan Canada, Japan, Zweden, Duitsland en met name de Verenigde Staten. Al met al staan Nederlandse managementpraktijken er dus redelijk goed voor, maar er is zeker ruimte voor verbetering.
Wat opvalt is dat Nederlandse bedrijven vooral goed scoren op het gebied van operaties, oftewel lean managementpraktijken. Sterker nog, op deze specifieke dimensie voeren Nederlandse industrieën de internationale ranglijst aan (tabel 1). Op monitoring, doelen en personeelsmanagement scoren ze dan weer minder. Met name op de twee laatste dimensies is ook het verschil aanzienlijk tussen Nederland en de respectievelijke koplopers Japan en de Verenigde Staten.
Waarom dat zo is, durft Stoker niet te zeggen. ‘Het zou interessant zijn om landen die ergens goed of slecht op scoren naast elkaar te leggen en te kijken naar culturele overeenkomsten’, vindt Stoker. ‘Bijvoorbeeld of er verschillen zijn tussen landen voor wat betreft individualisme of collectivisme, en dit soort kenmerken dan te relateren aan bijvoorbeeld personeelsmanagement.’
Causaliteit
De onderzoekers toonden ook aan dat de kwaliteit van managementpraktijken samenhangt met de prestaties van bedrijven. De hogere managementkwaliteit in Zweden gaat samen met een zeven procent hogere winst per werknemer. Dat toont echter geen causale relatie aan, schrijven ze. Daarvoor is meer onderzoek nodig, en daar wordt aan gewerkt, vertelt Stoker. En er vindt meer vervolgonderzoek plaats: haar collega voor dit onderzoek Lotte de Haan promoveert op de relatie tussen de kwaliteit van het management, de leiderschapsstijl van de CEO en de prestaties van het bedrijf.
Nederland scoort dus hoog, maar zeker niet top op de internationale ranglijst van managementpraktijken, en het eigen oordeel van managers verschilt over het algemeen duidelijk van de daadwerkelijk gemeten kwaliteit van managementpraktijken, zagen ze ook. Bewustwording over de kwaliteit van managementpraktijken en het belang ervan is hard nodig.
‘Managementpraktijken kun je ontwikkelen’, zegt Stoker. ‘Ik zeg niet dat het makkelijk is, maar het zijn concrete onderwerpen.’ Om te beginnen kunnen bedrijven zich benchmarken bij World Management Survey en zo zien hoe hun organisatie scoort, en waar ze zich kunnen verbeteren.
