Overheid wil teveel en weet te weinig

De overheid bemoeit zich met zaken waar ze geen verstand van heeft. Pas ingrijpen na bewezen marktfalen is de manier om te bezuinigen.

Hoe komt het toch dat het nieuws is dat de nieuwe Maasvlakte wel binnen budget is opgeleverd? Volgens mij een unicum dat een groot infrastructureel project zich aan de planning hield.

Kostenoverschrijding

Ik denk terug aan een gesprek met Nico de Vries, de ceo van BAM, de huisbouwer van Nederland. Hij was en is betrokken bij veel van dat historisch mismanagement. Zijn club was partij bij dozijnen ‘net iets duurder dan begrote’ projecten. De Vries waste zijn handen in onschuld. De kostenoverschrijdingen zijn volgens hem vooral een gevolg van tussentijdse extra wensen van zijn opdrachtgevers. En klantgericht als hij is honoreert hij zelfs de kleinste wens. De Vries is slechts de willoze aannemer die het werk uitvoert. Niemand gelooft hem. Maar wie neemt hem het kwalijk? Zijn rol als ceo is om zoveel mogelijk en zolang mogelijk winst te maken. De Maasvlakte is de uitzondering die de regel bevestigt: De opdrachtgever wil teveel en weet te weinig. 

Prietpraat

Vorige week had ik een gesprek met Koos Hendriks. De man die de overdekte skipistes introduceerde in vlak Nederland. Nog tijdens het aan elkaar snuffelen  – meestal prietpraat over koetjes en kalfjes – barstte hij los. De overheid bemoeit zich met zaken waar ze geen verstand van heeft. Ze subsidieert echte markten kapot. En stelt eisen zonder te weten wat het kost en wat de gevolgen zijn. Omdat ze werkelijk geen idee heeft hoe ze dingen kan aanpakken. De overheid frustreert voor alles mensen die wel weten wat ze doen.

Overklast

In de wereld van Hendriks zijn dat ondernemers. Moeiteloos schudde hij de voorbeelden – in het onderwijs, de zorg, de volkshuisvesting en de bouw uit zijn mouw. Groteske, kostbare missers voor het oprapen. Het gevolg van bestuurlijke besluiten door ambtenaren, semi-ambtenaren en politici die geen idee hebben waar ze mee bezig zijn en simpelweg overklast worden door hun tegenspelers in de markt.

Schaatstempel

Hij gaf een mooi voorbeeld. De soap rondom de nieuwe schaatstempel. Heerenveen lijkt het te verliezen en Almere gaat met de eer en het toekomstig fiasco aan de haal. Zoetermeer is het enige plan dat gefinancierd wordt door het bedrijfsleven en zonder subsidies tot stand kan komen. Een trits aan bedrijven wil een showcase hebben voor de eigen meest geavanceerde producten, waaronder het energiebeheer. Hierdoor is de overheidsbijdrage nul, volgens Hendriks. Hij is als skibaanexploitant in Zoetermeer belanghebbende.

Staatsteun

Feit blijft dat een schaatsbond niet voor een door ondernemers gedragen plan kiest. In plaats daarvan lijkt men te opteren voor Almere, een schaatstempel waar ook een bom schaars gemeenschapsgeld bij moet. In het geval van Thialf zou de provincie zelfs 50 miljoen ongeoorloofde staatsteun willen geven. Bizar, als er een ‘gratis’  – commercieel – alternatief ligt.

Optreden gaat fout

Het was te vroeg voor borrelpraat. Toch heeft Hendriks als spreker namens vele andere gefrustreerde ondernemers een punt. De overheid wil teveel en weet te weinig. Daar waar de overheid sturend optreedt gaat het mis. Met een uitgebreide wensenlijst en een zak met andermans geld gaat het bijna altijd mis. Niet alleen bij bouwprojecten. Ook een niveau hoger. De huizenmarkt, de arbeidsmarkt, de energiemarkt. Het zijn grote pijnpunten die economisch herstel duurzaam verhinderen. En allemaal vastgelopen vanwege een overheid die sturend optreedt en de markten vooral niet hun werk laat doen. Ook hier wil de overheid te veel en weet te weinig.

Faciliteren

De crisis is het moment voor een heroriëntatie op de rol van de overheid. Het biedt  kansen om de overheid zich te laten beperken tot die plekken waar de markt faalt. De overheid moet niet meer willen zijn dan facilitator van de samenleving. Dat is een stuk goedkoper en vooral ook zuiverder dan het gemodder, gepolder en gehannes waar we nu keer op keer een hoge prijs voor betalen. Alleen daar ingrijpen waar de markt en de samenleving het zelf niet oplossen, is een bruikbaarder uitgangspunt dan maar gewoon opnieuw te korten. 

Want nu wil de overheid teveel, heeft te weinig verstand van zaken en betaalt daarom structureel meer dan nodig is.

Lees ook de eerdere columns van Arjan Zweers:

• John de Mol, redder van Nederland
• Pensioenfondsen vol ongeschikte bestuurders
• Gewetenloos MVO is even wennen
• Sociaal akkoord  is triomf van vorm boven inhoud