Digitalisering en innovatie kunnen niet zonder elkaar, en versterken elkaar, weten Omar Mohout en Béatrice de Mahieu. ‘Corona was een brandversneller voor digitalisering’, zegt Mohout. ‘Voor innovatie was er eerder uitstelgedrag te zien, maar dat is nu aan het veranderen.’
Mohout en De Mahieu zijn sinds kort elkaars spiegelbeeld bij Nova Reperta, een management-consultingbedrijf (actief in Nederland en België) gespecialiseerd in transformatie. Mohout is er Head of Digital. De Mahieu is Head of Innovation.
Bedrijven zoeken volgens De Mahieu vaker naar innovaties die winstgevend zijn en die tegelijk een positieve impact maken maatschappelijk en duurzaam gebied. ‘Heel veel mensen hebben vorig jaar ontslag genomen, omdat ze op zoek waren naar een bedrijf dat hen een sense of working, een sense of living kon geven. Dat zet bedrijven aan om te gaan innoveren. Daarbij kijken ze vooral naar hoe ze in de samenleving staan en welke impact ze op de maatschappij zullen hebben.’
Gaat innovatie dan meer de menselijke kant op in plaats van de digitale?
Mohout: ‘Duurzaamheid is gewoon aan het gebeuren in heel Europa. Dat wordt weliswaar opgelegd vanuit de overheid, maar tegelijkertijd is er ook de behoefte van de mensen zelf om meer impact te maken en positief bij te dragen. Het is dus een twin-transitie, zowel groen als digitaal.
‘Als je het leiderschap niet aanpast, dan lukt innovatie niet’
Dat digitale is een hefboom die aan duurzaamheid kan bijdragen, maar zo wordt het nog niet echt ingezet. Digitaal is nog heel operationeel, zodat mensen kunnen thuiswerken, zodat alle IT-systemen blijven draaien en kosten worden bespaard.
Maar medewerkers krijgen door die automatisering wel de ruimte om andere dingen te doen, die meer menselijk zijn, zowel op het vlak inhoud als op interactie. Maar het leiderschap ziet dat nog niet zo. Die twee komen nog niet samen, vandaag althans niet.’
De Mahieu: ‘Die twee moeten veel meer gaan samenvloeien, maar dat komt er wel aan. Covid heeft alles losgekregen, dat rigide, dat vaste, dat zekere, zo van dat is mijn toekomst, dat ga ik over zes maanden doen, dat zijn mijn vakanties voor 2023… Vandaag denkt niemand nog zo. Als alles losser is, kan je veel meer herdenken over hoe je het beter kan maken. Innovatie en digitalisering kunnen hierin een permanente koppeling vormen.’
Het leiderschap moet dus eigenlijk veranderen.
De Mahieu: ‘Je kunt heel goed als leiderschapsteam beslissen: dat willen we gaan doen als innovatie. Maar als je het leiderschap niet aanpast, dan lukt het niet. Dan komt er geen verspreiding en adoptie van die innovatie binnen het bedrijf. Dat is meer dan ooit het geval in de wereld waarin we vandaag leven.
Vandaag is alles zo onzeker. Ik weet dat ik vandaag op kantoor ben, maar morgen misschien niet, dan gaan er misschien opnieuw veranderingen zijn. Vandaag moeten leiders kunnen tonen dat ze met verandering kunnen omgaan. Ze moeten snel kleine veranderingen en kleine aanpassingen waarmaken in het bedrijf, en dat is ook innovatie.
Grote plannen gaan uittekenen op drie of vijf jaar tijd, dat kan niet meer. Leiders hebben ook wel begrepen dat rigide plannen of strak leadership slecht is voor hun bedrijf, voor de mensen, en voor de implementatie van verandering. Er komt een hele grote verandering in het leiderschap naar het empathische aan, en dat is zoveel te beter voor innovatie.’
Is de beste weg naar innovatie dan kleine stapjes zetten?
De Mahieu: ‘Ik ben een voorstander van een doel of een plan, maar dan zonder een vast punt op de horizon. Het is eerder een richting, je moet die flexibiliteit hebben. Een leider moet de richting aanduiden, maar de manier waarop moet worden overgelaten aan de mensen die het gaan waarmaken.’
Mohout: ‘De Franse schrijver Antoine de Saint-Exupéry heeft ooit gezegd: als je een boot wil bouwen, dan moet je de mensen geen hout en spijkers geven. Laat ze verlangen naar de eindeloze onmetelijkheid van de zee, naar het ontdekken van nieuwe landen. Natuurlijk gaat dat onzekerheid geven, want je weet niet waar je uitkomt wanneer je richting het onbekende uitvaart.
‘Leiders zijn veel opener geworden over het feit dat ze het ook niet weten’
Een leider moet in staat zijn om de mensen naar die andere kant van de zee te laten verlangen met alle onzekerheid van dien. Als je dat niet kan, dan moet je veilig in de haven blijven, alleen is een boot niet gemaakt om in de haven voor anker te liggen. Als je mensen niet de mogelijkheid hebben, of geen zin hebben om voor innovatie te gaan, dan wens ik je veel succes als leider.’
De Mahieu: ‘Als je als leider geen autonomie geeft om die richting waar te maken, dan zullen je mensen als ze zonder spijkers of planken komen te zitten ook nooit hun creativiteit gaan uittesten. Zelfs al staat er een ander soort materiaal naast ze dat ze kunnen gebruiken, ze zullen toch blijven wachten op planken en spijkers.’
Durven leiders wel toe te geven dat ze het niet weten?
De Mahieu: ‘Ze zijn hier veel opener in. Niemand weet het nog zo zeker als vroeger. Dat is ook mooi, want dat geeft het empathische dat je nodig hebt. Wat leadership betreft, worden we opnieuw menselijker. Niemand weet het vandaag, maar dat is juist goed, want dan kunnen we samen gaan bedenken wat je kan gaan uitproberen en wat de goede richting kan zijn.
Ik vind het altijd een hele nederige en bescheiden leiderschapspositie als het management zegt: we moeten ons gaan openstellen voor de buitenwereld, we moeten nieuwsgierigheid terugkrijgen bij de mensen, daar moeten we ons op inspireren, gaan samenwerken en niet zelf in het grote geheim zaken gaan uitbouwen, we moeten de naar buitenwereld gaan kijken.’
‘Er is meer talent, meer kennis en meer brainpower buiten je bedrijf dan binnen je vier muren’
Mohout: ‘Grote bedrijven die producten creëren, hebben meestal een R&D-afdeling, daar is innovatie a given. Daar is het de uitdaging om de outside-in te brengen, om verder te kijken dan hun eigen domein. Bij een dienstenbedrijf gebeurt de R&D niet, daar is de cultuurverandering om aan innovatie te gaan doen, om samen te werken met andere spelers die soms concurrent en soms partner kunnen zijn, extreem complex.
De shift in de mindset van de leiders die nodig is om die stap te maken, is dus onwaarschijnlijk groot. Maar de druk om dat te doen, neemt wel toe. Leiders worden nu gedwongen om buiten de muren van hun bedrijf te kijken.
Er is nu eenmaal meer talent, meer kennis en meer brainpower buiten je bedrijf dan binnen je bedrijfsmuren. En dat geldt ook voor de Googles en Facebooks van deze wereld. Die stap naar open innovatie, naar samenwerken, outside-in, als mindset rijpt dat wel nu.
De belangrijkste les voor de leiders van vandaag is omgaan met onzekerheid. Onzekerheid is namelijk een gegeven. Je kan dat best omarmen, zoals Béatrice zegt. Het niet weten, het samen gaan uitvissen, dat is het leiderschap dat we willen, dat we zoeken. Bij die spirit van laten we het samen doen, hoort ook met externe partners samenwerken. Wie dat niet doet, gaat daar de prijs voor betalen, vroeg of laat.’
‘Leiders die precies gaan zeggen hoe het morgen moet, worden niet langer serieus genomen’
De Mahieu: ‘Leiders die precies gaan zeggen hoe het morgen moet, worden ook niet langer serieus genomen. Als ze zeggen dat is de exacte stip op de horizon, dan geloven de mensen dat gewoon niet meer. Je moet als leider wel het vertrouwen kunnen geven dat je mensen met om het even welk materiaal die boot gaan bouwen en in elke gewenste richting gaan varen.
Attitude is vandaag nog belangrijker geworden op leiderschaps- en op teamniveau. Een leider kan heel veel competenties hebben, maar je hebt ook die leiderschapsattitude op het empathische en op het humane niveau nodig. Anders gaan mensen niet meer naar je luisteren, ze kijken niet meer naar je op en ze doen ook niet meer mee. Je kunt mensen vandaag echt niet meer bedotten.’
