Geboren leiders doen aan zelfreflectie (maar het is ook te leren)

Geboren leiders doen automatisch aan zelfreflectie. Maar voor wie dat niet is, is er hoop: zelfreflectie is aan te leren, aldus Cees Schenk.

Iemand die snel grootse besluiten durft te nemen, krijgt ook vaak snel aanzien. De snelle beslisser wordt al gauw leiderschap toegedicht. Maar het is geen goed idee hen ook meteen de leiderschapsrol te geven. Echte leiders handelen immers doordacht en niet emotioneel.

Stroomstoten

Onze emoties zijn feitelijk niets anders dan biologische pulsen, die ons tot gedrag moeten aanzetten. Gedrag dat maakt dat we gevaar mijden en ons richten op wat goed voor ons is. Aan die biologische stroomstoten kunnen we niet werkelijk ontkomen. Wat we wel kunnen doen, is de emoties die de stroomstoten en hormoonuitbarstingen oproepen, reguleren. Je moet ze niet negeren, want dat breekt je op den duur altijd op.

• Lees ook op MT.nl: 'Emotioneel doen maakt productief'

Emotionele intelligentie

Als de emoties hoog oplopen, zijn feitelijk de biologische stroomstoten heel heftig. De als emoties getypeerde hormonale stroomstoten zijn dan nauwelijks te negeren. Wat je dan alleen nog kunt doen, is proberen de emotie te managen. Emotieregulatie is niet zozeer beperkend, als juist iets dat ruimte biedt. Het vermogen om gereguleerd met emoties om te gaan wordt gezien als een belangrijk aspect van emotionele intelligentie, een begrip dat in de jaren 90 door Daniel Coleman gepopulariseerd werd.

Heftig reageren? Niet doen

Dat de werkelijke leider zo nu en dan juist nogal heftig moet reageren en hoog van de toren moet blazen, is onjuist. Heftige uitbarstingen zullen anderen eerder afschrikken, dan dat ze aanzetten tot topprestaties. De ware leider toont zich juist iemand die geen speelbal is van emoties, maar iemand die die emoties kan reguleren. Zulke leiders weten een veilige werkomgeving te creëren en hun evenwichtig optreden getuigt in de ogen van anderen van zelfvertrouwen. En die weloverwogen opstelling straalt op den duur ook uit op het gedrag van anderen.

'Boerenbedriegers'

Niet zelden wordt impulsiviteit, het zonder al te veel overweging reageren op een ontstane situatie, betitelt als slagvaardigheid. Voorbeelden te over van slagvaardige bullebakken. We kennen ze van banken, woningcoöperaties en zorginstellingen. Enige tijd werden de leiders bewonderd om hun daadkrachtige beslissingen. Na verloop van tijd bleek keer op keer dat deze machers boerenbedriegers waren. Zij volgden de door narcisme gevoede biologische pulsen, en namen emotionele en impulsieve beslissingen ter meerdere glorie van hun eigen grootsheid.

Onzekerheid verdragen

Om je niet louter door je emoties te laten meezuigen en je anderzijds ook niet te laten verleiden om emoties alleen maar te onderdrukken, moet je wel wat in je mars hebben. Althans, er zal een werkelijke bereidheid moeten bestaan om stil te staan en te reflecteren op een situatie en je eigen gedrag daarin. Daarvoor moet je wel enige onzekerheid kunnen verdragen. De biologische impuls die aanzet tot heftigheid zul je niet blindelings kunnen volgen, maar moet je durven te onderzoeken. Gedrag uitstellen en onderzoeken is geen sinecure. Gelukkig zal je merken dat als je dit pad gaat bewandelen, dat het steeds eenvoudiger wordt om te reflecteren. Waar in het begin een goed geschoolde coach kan helpen, zul je op den duur merken dat reflecteren je tweede natuur geworden is.

Geboren leiders

Het is een breed gedeelde opvatting dat leiders geboren worden. Leiderschap kun je niet leren. In alle rollen in het leven zitten vaardigheden die je moet oefenen, zo ook bij de rol van leidinggeven. Wat tot op zekere hoogte aangeboren is, is het zelfvertrouwen dat maakt dat je durft te reflecteren op je eigen gedrag en het effect daarvan. Maar aangeboren of niet: het valt te leren en is niet alleen voor het ontwikkelen van leiderschap essentieel. Reflectie maakt iedereen een beter mens.

Meer brein in bedrijf?

• 7 manieren om het beste uit je team te halen
  
• Dit zijn de 6 mechanismes die werkelijke samenwerking hinderen
  
• Manager, geef je leven wat meer betekenis
  
• Waarom de kip-zonder-kop zo gevaarlijk is
  
• Mensen beter laten presteren? Spreek ze aan op hun kwaliteiten
• Alle columns van Cees Schenk

Foto boven: Flickr.com (Paul van de Velde)