Het herverdelen van geld is de core business van de overheid. Als ze dat nou maar eens efficient deden, waren we zo uit de dip.
Naast het redden van banken en het proberen iets van de schade op de betrokken bestuurders te verhalen, heeft de overheid nog een paar andere rollen in de economie te spelen. Zeker nu we officieel in de triple dip zijn aangeland.
Herverdelen
De belangrijkste is misschien wel het herverdelen van geld. Links belasting innen om rechts subsidie te geven. Hier wat afromen om daar wat te ondersteunen. En daar valt wat voor te zeggen. Al is het maar omdat een gelijkere inkomensverdeling gunstig is voor de economische groei van ontwikkelde economieën. En hoewel de crisis het weerstandsvermogen van het land in ijltempo wegvreet, zijn we vooralsnog een moderne economie. Enige Herverdeling is dus zinvol.
Verspilling
Maar waarom doen we dat zo verschrikkelijk inefficiënt? Het is al weer enige tijd geleden dat Bas Jacobs zijn oratie ‘De prijs van gelijkheid’ uitsprak. De prof overheidsfinanciën rekende ons daar voor wat het ons kost om het geld opnieuw te verdelen. De kosten van elke extra her te verdelen euro liggen nu op zo’n 50 cent. De verspilling is absurd. En dat komt vooral door de enorme ondoelmatigheid waarmee we rondpompen. Het pompsysteem is een fijnmazig geheel van een beetje hier, minus een beetje dit, plus een kleintje hier, een duppie daar (+ of -). Het netto resultaat van het rondpompen is niet alleen dat het stuitend duur is, het is ook nog vrij klein. De progressieve belastingen worden voor een niet belangrijk deel teniet gedaan door de hypotheekrenteaftrek. En zo zijn er nog wel een paar rare mechanismen in Nederland ingesleten. De fiscale vrijstelling van de pensioenpremies. Jacobs becijfert dat het afschaffen van deze twee enorme pompmechanismen leidt tot een 10 procentpunten lager belastingtarief, een welvaartswinst van 2,5 procent van het BBP en dat alleen hierdoor de prijs van gelijkheid daalt naar 35 cent per euro.
Andere wijsheden
Jacobs debiteert nog een aantal andere wijsheden. Vanuit het streven efficiënt her te verdelen, moet het minimumloon worden afgeschaft. De overheid grijpt in op de prijs van arbeid en de allerarmsten betalen voor het hogere loon in de vorm van een hogere werkloosheid. Welvaart verhogend is het als het minimumloon wordt ingeruild door een belastingverlaging aan de onderkant. Volgens Jacobs financiert deze maatregel zichzelf (grotendeels) door de toegenomen werkgelegenheid. Publiekelijk investeren in onderwijs is duur, maar wel slim. Het vergroot de inkomensverschillen, maar drukt de kosten van herverdeling met zo’n 15 cent per euro.
Drie principes
Jacobs leert ons dat een efficiënte herverdelende overheid eigenlijk maar aan drie basisregels hoeft te voldoen.
-
Allereerst wordt alle herverdeling georganiseerd via belastingen en premies op arbeid. Ongelijkheid kan het best bij de bron – bij het verdientalent – worden bestreden.
-
De overheid zet alleen indirecte instrumenten (subsidies, maar ook belastingen) in als daarmee de marginale belastingdruk op arbeid daalt. Subsidies zijn dan alleen een optie als de armste groepen buitenproportioneel profiteren. Of de subsidies moeten het werk bevorderen. Extra belasting kan alleen geheven worden als het gaat om goederen of diensten die raken aan de vrije tijd (alcohol, vliegtickets)
- Het derde principe is dat de overheid probeert bedrijfsprocessen zo efficiënt mogelijk te organiseren en niet ingrijpt in de prijsvorming en zich niet bezig houdt met het kunstmatig creëren van schaarste of overvloed.
Recessie
Het is jammer dat dit kabinet – eigenlijk net als alle vorige – de wijsheden van Jacobs naast zich neerlegt. De mogelijke welvaartswinst is genoeg om Nederland uit de crisis de sleuren. Nu begrijp ik echt wel dat politiek gaat over het bevoordelen van de eigen achterban. En dat kan ook als het gaat om het verdelen van de groei. Dan is politiek een hobby. Maar de triple dip is zo ernstig dat Rutte, Samson en alle anderen eens moeten nadenken over waarom ze aan de knoppen van het land zitten. Niet om tegen enorme meerkosten geld te verdelen na het sluiten van een politiek compromis. Maar om de natie vooruit te helpen.
Toets vanaf nu alle plannen aan de drie principes die Bas Jacobs formuleerde in zijn oratie. Na de Zalm-norm is het nu de hoogste tijd voor de Jacobsstandaard.
Lees ook de eerdere columns van Arjan Zweers:
- Geef functionerende Kamerleden een bonus
- De onvergeeflijke stilte van Latenstein en Van Keulen
- Payback time voor Sjoerd van Keulen
- Loonmatiging is zó jaren tachtig
- Groeien? Schaf de politiek af
