Economen liegen erop los. Ze kunnen het niet helpen, het is beroepsdeformatie. Als ze maar denken er voordeel bij te hebben.
Met grote regelmaat struikelen we over de verhalen van de van bedrijven of personen die op de boel hebben beduveld. Die liegen, draaien en nog een keer liegen. Denk maar even ter aan het enorme schandaal rondom Bernie Maddoff. Hij loog beleggers voor en werd miljardair. Maar hij was niet alleen. Recent werd bekend dat zakenbank JP Morgan vervolging in deze zaak boven het hoofd hangt. De bank hield documenten achter, waaruit blijkt dat ze hadden kunnen weten (en wellicht ook wisten) van de schimmige zaakjes van Maddoff.
Sancties
Som zijn het sporters, soms economen en soms gewoon zakenmensen. Maar allen veroverden een plekje in deze parade van de grootste oplichters alle tijden.bedrijven weten we dat ze de onverbeterlijke neiging hebben de boel te bedonderen. Daarom bestaan er boekhoudregels, zodat ze zo eerlijk mogelijk laten zien hoe ze er financieel voorstaan. De sanctie op een oneerlijke rapportage kan fors zijn. Maar ook jij en ik lopen het risico op een fikse boete als de Belastingdienst onze belastingaangifte controleert en ontdekt dat we de boel hebben beduveld. Zowel de boekhoudregels als de sancties van de Belastingdienst zijn gebaseerd op een model dat ooit is bedacht door de econoom Gary Becker.
Rationele misdaad
Deze Nobelprijs winnende econoom is één van de grondleggers van de gedragseconomie. Hij was bestudeerde de criminaliteit en ontwikkelde het zogenoemde Simple Model Of Rational Crime (SMORC). Becker stelt dat mensen crimineel gedrag vertonen als ze denken dat het loont. Ergo: de opbrengsten van het criminele gedrag moeten hoger zijn dan de (geschatte) pakkans maal de kosten van de straf. Het verhogen van de pakkans of de sanctie, verkleint dus de kans op fout gedrag. Logisch en rationeel. Net als de homo economicus.
Niet 100% rationeel
Zou het daarom zijn dat de hom economicus een onverbeterlijke leugenaar is? Want de meeste mensen doen graag “het goede”. We weten allemaal dat liegen en stelen niet mag, en zijn doordrongen van die normen en waarden. Dus zelfs als het loont, liegen we liever niet. Behalve dan economen.
Leugenaars
Uit onderzoek van twee economen van de Universiteit van Madrid onder studenten blijkt dat de aspirant economen zich meer als winst maximerende, rationele homo economicus gedroegen dan andere studenten. Studenten aan de economische faculteit logen vaker. In hun paper verklaren de onderzoekers de resultaten doordat economen tijdens hun studie worden gevoed met economische theorieen die uitgaan van rationele mensen. Hierdoor wordt hun gedrag rationeler, en modelleren ze zich naar et Simple Model of Rational Crime.
Upgrade
Gedragseconomie gaat steeds belangrijker worden. Deze discipline draagt bij aan het ontwikkelen van modellen die wel rekening met ons irrationeel gedrag. Weg met die ‘old skool homo economicus’. Op naar de 2.0 versie, die ook menselijk, irrationeel en minder leugenachtig is. En tot die tijd? Laten we het voor economen zo onaantrekkelijk mogelijk maken onwaarheden te verkopen. Geheel volgens de prikkels in het rationele model van Becker. Daar zijn ze gevoelig voor.
Lees ook andere columns van Eline Ronner:
- Bewezen: Ambtenaren zijn lui
- Mediteer voor meer omzet
-
Dijsselbloem blijkt een lichtgewicht
- Macht en seks zijn carrièrekillers
