De cynicus krijgt altijd gelijk, maar benadeelt zichzelf

Grappig zijn ze, die cynische collega's. Maar ze benadelen zichzelf met hun cynisme. En ze benadelen ook hun bedrijf.

Ze kunnen heel grappig uit de hoek komen, de cynici. Ik moet in ieder geval regelmatig op zijn minst glimlachen om hun opmerkingen die erg ad rem zijn. Hun wantrouwen over de menselijke aard maakt dat ze bij iedereen haarfijn kunnen traceren of ze de ware egoïst, de kolossale dwarsligger en de echte machtswellustige zijn. Het zijn niet alleen de criticasters die anoniem op allerlei fora op internet hun negatieve blik op de wereld ventileren, we komen ze overal tegen. Waar ze in een lange wachtrij kunnen zorgen voor de komische noot, kunnen zij in bedrijven schade creëren.

Altijd gelijk

In bedrijven trekken cynici op den duur veelal aan het kortste einde, ze worden uitgekotst en zelfs ontslagen. Voordien hebben ze vaak al veel ellende verspreid. Achter elke positieve intentie weten ze altijd wel weer het persoonlijk belang van een ander te traceren. Tijdens de jaarlijkse beoordelingsronden en potentiële salarisverhogingen weten zij zeker dat de duvel altijd op de grote hoop schijt. Door hun kritische en vaak scherpe blik brengen zij collega’s aan het twijfelen over de juiste intentie van de leiding en daarmee weten ze de totale werkbetrokkenheid en inzet op z’n minst een beetje negatief te beïnvloeden.

Prijs betalen

Uit een overzichtsstudie van Stavrova en Ehlebracht van de Universiteit van Keulen naar bestaande onderzoeken met betrekking tot cynisme komt naar voren dat de basisovertuiging 'iedereen doet uiteindelijk alles louter voor eigen gewin en je kunt niemand echt vertrouwen', vooral negatieve gevolgen voor de cynicus zelf heeft.

De cynicus trek op vele terreinen aan het kortste einde. Zo is de kans dat de ware cynicus echt zal samenwerken niet echt groot. De scepsis van de cynicus maakt dat deze veel energie steekt in het controleren van de inzet van anderen. Je weet tenslotte bijna zeker dat er altijd misbruik van jouw inzet gemaakt wordt en iedereen uiteindelijk alles voor eigen gewin doet. Met zo’n opstelling frustreert de cynicus profijtelijke samenwerking, die wederzijds voordeel kan bieden.

Minder salaris

Op basis van een aantal Amerikaans studies concluderen Stavrova en Ehlebracht dat mensen die de cynische levenshouding actief inzetten tijdens het werk, minder verdienen. Ook een longitudinale Duitse studie leverde gegevens waaruit blijkt dat de loonstijging van de cynicus duidelijk achterblijft bij de gemiddelde loonstijging van anderen. Ietwat cynisch kan je dus concluderen dat de cynicus gelijk krijgt: ze trekken uiteindelijk altijd aan het kortste eind.

Veranderen

Het veranderen van de levenshouding is voor de cynicus een lastige klus. Ook al weet de cynicus uiteindelijk heel goed dat een andere opstelling winst zal leveren, afscheid nemen van de vertrouwde levenshouding is geen sinecure. Niet meer met achterdocht naar anderen kijken, merken dat samenwerking ook prettig en profijtelijk kan zijn en tenslotte vatstellen dat je met een andere opstelling zelfs meer kan verdienen. Uit al deze voordelen moet toch voldoende motivatie te putten zijn om de eigen opvattingen te veranderen.

De bron

Niemand wordt als cynicus geboren. Ergens is er in het leven iets voorgevallen, waardoor de cynicus de kans kreeg zich te ontwikkelen. Waar de een leert zich door belastende gebeurtenissen snel in zijn schulp te kruipen, zo ontwikkelt de ander een achterdochtige levenshouding. Ooit leverde die defensieve stijl de betrokkene voldoende op om zich als cynicus te ontpoppen. Het zou mooi zijn als de aanleiding voor deze gedragsstijl te achterhalen is en vervolgens bijgesteld kan worden, maar dat is zonder hulp niet altijd even eenvoudig.

Andere mogelijkheden

Ook zonder precies te weten waar de aanleiding voor het ontwikkelen van de achterdochtige levenshouding ligt, is nog wel wat te ondernemen om de cynicus van binnen uit te roken:

#1. Vertik het om jezelf telkens als een slachtoffer te zien. Natuurlijk als je het gewend bent en er doe zich tegenslag voor, is de kans groot dat je eerste reactie is: 'zie je wel, dat overkomt mij weer'. Zodra je zo'n reactie bij jezelf bespeurt, onderzoek dan hoe je snel weer het heft meer in eigen handen kan nemen. Je vraagt desnoods de buren om advies, maar je gaat niet bij de pakken neer zitten. Zeker, soms ben je niet bij machte om de feitelijke situatie te wijzigen. Maar toch kan je het initiatief nemen. Door niet op de bank te gaan zitten cynisch zijn, maar de fiets te pakken en een stevig rondje te trappen. Je zal zien; het doet wonderen.

#2. Dagelijks je knopen, of je zegeningen tellen. Het is een wat gereformeerde uitdrukking, maar het heeft iets moois en is uitermate praktisch. Dagelijks even tien minuten nemen om de dag de revue te laten passeren en vast te stellen wat leuk was, meeviel, of eigenlijk paste in de categorie van pure mazzel. Door dergelijk gedrag te oefenen zal je op den duur de positieve kanten van het leven meer gaan zien.

Blijven proberen

De ware cynicus het dit punt in mijn column hoogst waarschijnlijk niet bereikt. Maar mocht je toch tot hier zijn gekomen met lezen, probeer die eenvoudige oefeningen eens een tijdje toe te passen. De samenwerking op je werk zal verbeteren en de kans dat je salaris sneller stijgt, lijkt op basis van de resultaten uit de onderzoeken zeker niet uitgesloten.

Meer brein in bedrijf?

• Waarom vrijetijdsactiviteiten bijdragen aan een burn-out
  
• Zo versterk je de veerkracht van je medewerkers
  
• Alle columns van Cees Schenk