Het pas gesloten pensioenakkoord deugt niet, zegt Podium-redacteur Arjan Hamberg.
Pensioen, niet bepaald een onderwerp waar ik energie van krijg. Ik ben liever bezig met de manier waarop HR-professionals een bijdrage kunnen leveren aan het succes van de onderneming. Het akkoord dat nu gesloten lijkt te gaan worden, lijkt wel het tegenovergestelde te doen: een bijdrage leveren aan mislukking door gebrek aan vernieuwend ondernemerschap en leiderschap. De discussie is in mijn beeld toch een strijd tussen molochen uit de polder: instituten die in achterliggende decennia hun waarde hadden en toen een positie hebben verworven. Ze proberen nu met gedateerde interventies een nieuw probleem op te lossen.
De diepere problemen
Helaas zal dit niet gaan werken. Het effect van een procentje links en rechts zal individueel best effecten hebben maar doet niets aan het diepere probleem. We zijn met minder werkenden en lager opgeleide werkenden in een wereld waarin kennis en leren steeds belangrijker aan het worden is. We willen geen welvaart inleveren dus we moeten een list verzinnen. Zou de motivatie om langer door te werken echt toenemen door het nu voorliggende pensioenakkoord De vraag stellen is hem beantwoorden: ik geloof er dus helemaal niets van.
Vergrijsde vakbeweging
De FNV voert nu een interne strijd en gaat op enig moment hierover een referendum houden. Het is eigenlijk te bizar voor woorden dat een vergrijsde beweging zo’n belangrijke stem heeft bij zo’n wezenlijk onderwerp. In een artikel van 24 september 2009 over de vergrijsde vakbeweging stelde NRC vast dat de FNV en CNV in 2003 samen 164.600 leden hadden die ouder waren dan 65 jaar, meer dan twee keer het aantal leden jonger dan 25 jaar: 80.500 leden. In de afgelopen 8 jaar zal die verhouding weinig verbeterd zijn. Een grote groep ex-werknemers gaat dus iets zeggen over het aan het werk houden van mensen en het op peil houden van de welvaart voor gepensioneerden!?
Van behoud welvaart naar behoud verdienvermogen
De uitdaging waar HR, bedrijven en de samenleving voor staan is: hoe zorgen we ervoor dat we ook in de toekomst de welvaart behouden? Daarvoor moeten mensen hun verdienvermogen behouden en leren van het werk dat ze doen. Ook moeten mensen naast hun werk kunnen zorgen voor hun kinderen en voor hun ouder wordende ouders. Pensioen is voor mij een worst case scenario: je bent niet meer in staat om door te werken te voorzien in je eigen inkomen. Het is een teken van beschaving dat we in een welvarende samenleving mensen opvangen die niet (meer) in hun eigen inkomen kunnen voorzien.
Pensioen als beloning en afschrijving
Pensioen is nu vaak verworden tot een beloning voor het jarenlang op tijd op kantoor verschijnen en trouw je werk doen. We schrijven mensen af en nemen met elkaar niet de verantwoordelijkheid om er voor te zorgen dat je blijvend in je inkomen kan en wil voorzien. In de huidige samenleving kunnen mensen na jarenlange arbeid niet meer werken of ze zijn mentaal zo gebruikt dat ze niet meer willen werken. Bij leven en welzijn kunnen ze vervolgens nog tientallen jaren thuis doorbrengen in ledigheid. Een steeds kleiner wordende groep moet vervolgens steeds meer verdienen om de grotere groep ouderen thuis te kunnen laten zitten. Dit steeds harder werken laat hen verlangen naar het eigen pensioen, maar zal dat er straks nog zijn?
Het huidige systeem met de salarisgebouwen, functiehuizen en pensioenen heeft ons welvaart en veel goeds gebracht, maar het systeem heeft ook donkere kanten. Die donkere kanten moeten we nu oplossen en dat kan niet door een herhaling of doorontwikkeling van interventies uit het verleden. Die hebben ons immers hier gebracht en daar willen we niet meer zijn.
Echte vernieuwing
Het is nu tijd om te werken aan nieuwe antwoorden. We moeten daarbij niet weglopen voor de gevolgen van beleid van de afgelopen decennia, maar een nieuw wenkend perspectief creëren. Het pensioenakkoord dat nu voorligt gaat daarbij niet helpen. Ik geloof er helemaal niets van dat mensen gemotiveerd langer doorwerken voor een aantal procenten vanaf 2020. Het is wel een bijzonder ouderwetse visie op samenwerken en motivatie als we denken binnen dit soort akkoorden een daadwerkelijke oplossing te vinden.
Verbetering van de samenwerking
In plaats daarvan moeten we de vormen van samenwerking verbeteren, zodat mensen leren van het werk dat ze doen. Leren betere producten en diensten te produceren op steeds nieuwe marktvragen. Mensen niet langer afschrijven na x jaren maar hen daadwerkelijk naar vermogen laten werken. We kunnen ons daarbij laten inspireren door bijvoorbeeld mensen als Daniel Pink. Over zijn boek Drive is een mooi filmpje gemaakt. Het gaat er namelijk om mensen te motiveren vanuit vakmanschap, autonomie en betrokkenheid, elementen die het huidige pensioenakkoord node mist.
Ik wil de metaalbewerker niet hoeven afschrijven na 30 jaar. Ik weet ook zeker dat een 6,5 procent hogere uitkering hem niet motiveert een jaar langer door te werken. Zijn rug en knieën doen gewoon zeer. Ik zou willen dat hij jonge mensen wegwijs kan maken in het vak van metaalbewerker en hen dingen leert waar techniekdocenten in vmbo en mbo geen tijd meer voor hebben. Ik hoop dat de timmerman met jarenlange ervaring in de bouw zijn loopbaan kan voortzetten in een zorginstelling. Met de oplevering van zijn laatste project, de renovatie van een woonzorgcombinatie, krijgt de timmerman een passende nieuwe baan en de bewoners een handige activiteitenbegeleider.
Inzet van talent
Gelukkig neemt de overheid ook intiatief op dit vlak met de ontwikkeling van de online talentenscan Talentenvertaler. Deze kan mensen helpen hun blik te verruimen en breder te kijken dan de bekende, vertrouwde wereld. De scan laat mensen over de muren van functies en bedrijven kijken en zoeken naar manieren om aan het werk te blijven. Uitgangspunt is het voortbouwen op bestaande talenten. HR-professionals kunnen in de eigen organisatie het gesprek over dit soort onderwerpen aangaan met medewerkers. Wat drijft hen en hoe kunnen we zorgen dat ze niet opbranden en afgeschreven worden in een pensioenstelsel.
Dit pensioenakkoord is niet de oplossing, maar slechts een lapmiddel. We moeten aan de slag, met de medewerker in gesprek over talenten en deze vertalen naar nieuwe mogelijkheden. Daarbij moeten we niet uitgaan van geld als prikkel, maar van vakmanschap, autonomie en betrokkenheid.
Over de auteur: Arjan Hamberg is strategisch adviseur HR(D) van Lumax Producties
Over het Podium: Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in op mt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in de nieuwsbrief en op home geplaatst. MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'.
