Het was van meet af aan duidelijk dat Jeroen Rijpkema bij Triodos een tussenpaus zou zijn. Dat bleek wel uit de uiterste voorzichtigheid waarmee zijn komst in 2021 werd aangekondigd. In plaats van de gebruikelijke vier jaar hij werd slechts voor twee jaar benoemd, al werd die periode na een paar maanden met nog eens twee jaar verlengd.
Een verder vervolg komt er niet: Rijpkema is niet beschikbaar voor een nieuwe termijn. Na de algemene vergadering van aandeelhouders in mei 2025 vertrekt hij, zo werd donderdag bekendgemaakt bij de presentatie van de halfjaarcijfers.
Bij zijn aantreden had het contrast tussen Rijpkema en zijn voorganger, Peter Blom, bijna niet groter kunnen zijn. Wereldverbeteraar Blom was al sinds de oprichting in 1980 bij Triodos betrokken en werd in 1989 directeur van de donkergroene bank.
Lees ook: Vertrekkend Triodos-ceo Peter Blom: van dienstweigeraar tot duurzaam bankier
Dat hij ruim dertig jaar later zou worden opgevolgd door iemand van het corporale ABN Amro was iets dat de idealistenclub bij de start vermoedelijk niet voor mogelijk had gehouden.
ABN Amro-alumnus
De bank moest vernieuwen, zei Blom daarover tegen het FD. ‘En met Jeroen hebben we een schat aan bancaire kennis aan boord gekregen.’ Rijpkema had de zegen van toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB), vult Frank Jan de Graaf aan, lector corporate governance & leadership aan de Hogeschool van Amsterdam. ‘Die kijkt op een ABN Amro-achtige manier naar banken – centraal geleid, met een duidelijke risicostructuur – en is extreem kritisch op instellingen die afwijken van die norm.’
Dat Rijpkema een ABN Amro-alumnus is, was een grote pre, stelt de hoogleraar. ‘Plus, het is een sympathieke vent met hart voor maatschappelijk bankieren. Hij is ook betrokken bij impact-investeerder Social Finance NL.’
Lees ook: Na Robert Swaak is ‘kleurloos’ ABN Amro toe aan bestuurder met lef: ‘Iemand die de bank smoel geeft’
Rijpkema en Triodos zijn bovendien geen onbekenden. De bankier werkt tot 2017 bij ABN Amro en krijgt daarna de leiding over het Transactiemonitoring Nederland-initiatief, een gezamenlijk (en inmiddels opgeheven) project van vijf banken om de effectiviteit van de Nederlandse witwasaanpak een impuls te geven. Triodos is een van die banken.
Die ervaring komt Rijpkema goed van pas bij een van de grote dossiers die hij als nieuwe ceo op zijn bureau aantreft. Triodos is twee jaar daarvoor door DNB op de vingers getikt wegens de gebrekkige antiwitwascontroles. Het wordt een van de successen die Rijpkema als topman kan noteren. In het voorjaar van 2024 meldt de toezichthouder dat Triodos inmiddels wel aan de voorwaarden voldoet.
‘Minst efficiënte bank van Nederland’
Wel leidt het herstelwerk tot hoge operationele lasten. Dat raakt aan de andere opdracht die op Rijpkema’s bordje ligt: de cost-income-ratio moet naar beneden. Bij zijn aantreden is Triodos de ‘minst efficiënte bank’ van Nederland, schrijft het FD. Voor elke verdiende euro wordt voor 80 cent aan kosten gemaakt, terwijl dat voor een gezonde kostenstructuur minder dan 70 cent moet zijn.
Volgens hoogleraar De Graaf worstelt Triodos hier al sinds de oprichting mee, al vraagt het volgens hem ook om een andere manier van denken. ‘Duurzame investeringen vragen nu eenmaal om meer maatwerk. De kosten zullen altijd hoger liggen dan bij een reguliere bank.’
Lees ook: Waarom impact-belegger ASN uit fast fashion stapt: ‘Komst van Shein veranderde alles’
Een jaar na zijn aantreden zet Rijpkema het mes in het personeelsbestand, dat tot dan toe alleen in omvang is toegenomen, en wordt aangekondigd dat 10 procent van de banen verdwijnt. De bank moet ‘scherper, efficiënter en professioneler’ worden, vindt de topman.
Volledig overschaduwd
Triodos lijkt de eerste vruchten van die reorganisatie te plukken, blijkt uit de nieuwste halfjaarcijfers. De cost-income-ratio schommelde het afgelopen jaar tussen de 73 procent (2023) en 76 procent (2024). De winst nam met 3,4 procent toe tot 36,2 miljoen euro, waarbij de bank ook geholpen wordt door de hoge rente.
Alleen worden die succesjes volledig overschaduwd door de kwestie die de grootste stempel op Rijpkema’s ceo-schap zal drukken: het conflict met de certificaathouders. De oprichters van Triodos kiezen bij de start voor een juridische structuur die het aandeelhouderskapitalisme ver op afstand moet houden, tekent de Volkskrant op. Onderdeel is dat Triodos in plaats van aandelen certificaten zonder stemrecht uitgeeft. Dat stemrecht ligt bij een stichting, de Stichting Administratiekantoor Aandelen Triodos (SAAT).
Die certificaten worden jarenlang via een intern handelssysteem verhandeld, maar tijdens corona loopt dat systeem vast. Daarop legt Triodos de handel stil, wat bij sommige van de 43.000 certificaathouders tot serieuze financiële problemen leidt – onder hen veel mensen die de stukken als idealistische twintigers en dertigers hebben gekocht en die nu, met hun (naderende) pensioen, te gelde wilden maken.
Koers keldert
Pas drie jaar later, in de zomer van 2023, wordt de handel hervat via een besloten onlinehandelsplatform. De koers keldert direct. De certificaten dalen met bijna 70 procent in waarde – zonder dat Triodos daardoor zelf in de financiële moeilijkheden komt.
De certificaathouders begrijpen niet waarom ze de kosten van de koersval alleen moeten dragen en eisen compensatie. Gezien de vele rechtszaken die sindsdien tegen Triodos aangespannen zijn, krijgt de bank dat ook niet goed uitgelegd.
Het bestuur probeert de getroffenen tegemoet te komen door een ‘ruimhartig’ dividend uit te keren, zegt Rijpkema tegen het FD. Tegelijkertijd laat hij doorschemeren dat beleggers ook weer niet té veel moeten verwachten. Want: ‘Uiteindelijk betaalt de aandeelhouder iedere vorm van financiële tegemoetkoming zelf.’ Die houding levert hem een berisping in dezelfde krant op. ‘Jeroen, ook al denk je dat je gelijk hebt: blijf sorry zeggen.’
Lees ook: Steven van Rijswijk (ceo ING) is niet bang om het poldermodel te laten sneuvelen
Een bekend argument, werpt hoogleraar De Graaf tegen. Hij vindt juist dat de topman ‘fatsoenlijk en beleefd’ heeft gereageerd. ‘Triodos heeft meerdere bijeenkomsten voor certificaathouders georganiseerd, waar ze hun verhaal kwijt konden. Het bestuur heeft alle grieven keurig gepareerd, ook wanneer er enorm op de persoon werd gespeeld.’
Bestuurders krijgen al snel te horen dat ze te afstandelijk zijn, vindt hij. ‘Al zal Rijpkema ongetwijfeld vinden – al zal hij het nooit hardop zeggen – dat de certificaathouders zelf ook een rol hebben. Dat zit in simpele wijsheden als je aandelen spreiden en alleen geld beleggen dat je kunt missen.’
Nieuw verhaal nodig
Om de handel in certificaten nieuw leven in te blazen, bereidt Triodos een notering aan de Euronext voor. Op de lange termijn is dat geen oplossing, stelt De Graaf. Volgens hem verdient Triodos als pionier in duurzaam bankieren meer begrip van beleggers.
‘Voor de maatschappelijke missie is nog maar weinig aandacht. Triodos heeft een stabiele groep certificaathouders nodig die de bank in die missie blijft steunen, ook al is het rendement niet erg hoog. Daarvoor moet de bank een nieuw verhaal gaan vertellen.’
Lees ook: Hans Stegeman (Triodos): ‘De circulaire economie heeft niet nóg meer nieuwe producten nodig’
Dat wordt volgens De Graaf de belangrijkste opdracht voor Rijpkema’s nog onbekende opvolger. Dat moet in elk geval iemand met visie zijn, stelt de hoogleraar. ‘Rijpkema heeft de weg voor nieuw leiderschap geëffend. Vergeet niet dat hij Peter Blom moest opvolgen, die was met de bank vergroeid. In de schaduw van een grote boom groeit vaak moeilijk iets nieuws. Rijpkema heeft Triodos door de crisis geleid. Het gat is boven water, dat is zijn grootste verdienste, maar het is nog niet gedicht.’
