In de Verenigde Staten werken nu minder vrouwen in de techsector dan pakweg twintig jaar geleden. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van consultantsfirma Accenture en de organisatie Girls who Code, die zich inzet voor vrouwen in de ICT. Liefst de helft van alle Amerikaanse vrouwen die in de tech aan de slag gaat, is daar tegen de tijd dat ze 35 zijn weer weg, schrijft MIT Sloan Management Review. Belangrijkste reden: vrouwen voelen zich gediscrimineerd of ze hebben het idee dat ze in de techniek minder carrièrekansen hebben dan mannen.
Zo erg is het in Nederland waarschijnlijk niet. Maar ook hier verlaten veel vrouwen de bedrijfstak vroegtijdig. ‘Ze wachten hier alleen niet tot ze halverwege de dertig zijn, zegt Sjiera de Vries, lector sociale innovatie aan hogeschool Windesheim. ‘Soms haken meisjes tijdens de opleiding al af. Of gaan ze na hun studie niet in de techniek, maar in de zorg- of de bankensector aan de slag.’ Hoeveel vrouwen wèl in de techwereld aan het werk gaan maar die na een paar jaar alweer de rug toekeren, is niet duidelijk. Harde cijfers zijn er niet. Reden voor De Vries om er samen met collega-onderzoekers een oriënterende studie naar te doen.
Tekort wordt alleen maar groter
Technische opleidingen en bedrijven hebben de laatste jaren hard campagne gevoerd om meer vrouwen aan te trekken. Ondernemers in de sector moeten wel. Ze hebben tienduizenden vacatures en het tekort aan mensen wordt door de klimaatmaatregelen en de digitalisering alleen maar groter. De installatiebranche bijvoorbeeld verwacht binnen drie tot vijf jaar een tekort van 40.000 loodgieters en elektriciëns, zei Doekle Terpstra van Techniek Nederland een week geleden. Maar ook de rest van de branche (inclusief de ICT) schreeuwt om mensen. Het feit dat zestig procent van de technici inmiddels boven de veertig is, maakt het personeelsprobleem urgent.
Technische opleidingen doen er alles aan om jongeren te verleiden. Voor meisjes doen ze dat bijvoorbeeld met cupcake-middagen of speciale meiden-hackathons. Bedrijven op hun beurt nodigen studenten uit om een of meer dagen mee te draaien. Zeker voor meiden is dat cruciaal, omdat ze soms geen idee hebben waar ze later terechtkomen. Het begint voorzichtig zijn vruchten af te werpen. Nog niet echt op het vmbo of het mbo, maar op het hbo en de universiteiten is het aantal meiden dat voor de bèta/techniekrichtingen kiest flink gestegen. Onder hbo-studenten is dat nu 12 procent, in het wetenschappelijk onderwijs 27 procent, blijkt uit cijfers van VHTO, het landelijk expertisebureau voor meisjes/vrouwen in bèta, techniek en IT.
‘Veel vrouwen knappen af op de starre werktijden, op de grappen, op het feit dat zij de moeilijke klussen niet mogen doen.’
Door alle inspanningen zijn er in zeven jaar tijd bijna 60.000 vrouwen bijgekomen met een technisch beroep. Mooi natuurlijk, goed voor bedrijven en leuk voor al die vrouwen met technisch talent. Toch is nog steeds maar 6 procent van alle technici vrouw. Bovendien zijn veel bedrijven zo hard bezig met het werven van nieuwe mensen, dat ze vergeten om aandacht te geven aan de vrouwen die al ‘binnen’ zijn. ‘Daardoor dreigt een draaideur-effect’, zegt Sjiera de Vries. ‘Veel vrouwen knappen af, op de starre werktijden, op de grappen, op het feit dat zij de moeilijke klussen niet mogen doen. En dan denkt zo’n werkgever: zie je wel, die vrouwen redden het niet.’
Vrouwen ‘lekken weg’ naar andere sectoren
Brancheorganisatie Wij Techniek erkent dat de sector nog niet echt op vrouwen is ingesteld. Ook niet op de generatie jonge mannen die nu de arbeidsmarkt op komen trouwens, of op de zij-instromers die tegenwoordig ook worden geworven. Ook die willen een betere balans tussen werk en privé. ‘We proberen bedrijven wat dat betreft waar mogelijk te ondersteunen met tips en adviezen’, zegt Yvonne Herfkens van Wij Techniek. ‘Het is in principe natuurlijk een zaak van individuele bedrijven. Een aantal techbedrijven is hier wel degelijk mee bezig.’
De Vries is kritisch op het bedrijfsleven. ‘Veel bedrijven zijn echt laat met hierin investeren’, zegt ze. ‘Die denken dat het wel prima gaat bij hen, want niemand heeft immers ooit geklaagd. Totdat een vrouw zegt dat ze door haar collega’s nooit op ooghoogte wordt aangekeken. Dat ze zich niet serieus genomen voelt, omdat ze altijd de makkelijke klussen krijgt. Dat is misschien in het begin goed bedoeld, maar het werkt niet als je dan na een jaar te horen krijgt dat je je te weinig hebt ontwikkeld.’
Tech-vrouwen die zich miskend voelen, worden elders bovendien vaak met open armen ontvangen. In de zorg bijvoorbeeld, of bij de banken. Daar zijn ze gewild omdat ze door hun minder gebruikelijke studie hebben laten zien dat ze zich niet zoveel aantrekken van wat anderen vinden. Verder beschikken ze over technische én vrouwelijke kwaliteiten. Dat maakt hen geschikt voor functies als manager, in de sales of in de meer creatieve hoek. Geen wonder dat er zoveel vrouwelijk techtalent ‘weglekt’, zoals De Vries dat noemt.
Toolbox voor techbedrijven
Al met al kun je je afvragen waarom de sector, anno 2021, nog steeds zo weinig doet om vrouwen binnenboord te houden. Waarom is deeltijdwerken nog zo vaak onbespreekbaar, worden (verplichte) cursussen altijd ‘s avonds georganiseerd en grijpen leidinggevenden niet in als er een wedstrijdje boeren laten op de werkvloer wordt georganiseerd? De Vries: ‘Omdat dit iets is wat je blijvend aandacht moet geven. Veel werkgevers doen een workshop, organiseren eens een bijeenkomst over inclusiviteit en daarna valt het stil. Maar dit gaat over de essentiële vraag: wil je echt veranderen? Dit kun je niet, zoals bij je vacatures, neerleggen bij de hr-afdeling die maar ergens een blik mensen moet opentrekken. Hier moet iedereen in het bedrijf mee aan de gang.’
‘Vrouwen willen iets creeëren waar je echt wat mee kunt. Die willen weten waarom ze iets maken, dat is een mooie kwaliteit.’
Samen met bedrijven die al wel met hun cultuur aan de slag gingen, ontwikkelden onderzoekers van Saxion en Windesheim, met ondersteuning van networkorganisatie TechYourFuture, een toolkit. Vol informatie en tips en trics voor de ICT, maar ook prima voor de rest van de tech te gebruiken. Of het helpt? ‘Vanzelf gaat het in ieder geval te langzaam. Als bedrijfsleiding moet je hier echt op acteren’, zegt De Vries. Zij put hoop uit de uitspraken van werkgevers die meerdere vrouwen in dienst hebben en daar superblij mee zijn. De cultuur is niet alleen veranderd, techvrouwen voegen ook iets toe. Citaat van een tevreden werkgever: ‘Vrouwen willen iets creeëren waar je echt wat mee kunt. Die willen weten waarom ze iets maken, dat is een mooie kwaliteit. Dat ze nadenken, als ik daar een lichtschakelaar plaats en die deur gaat zo open…is dat dan wel goed, moet die schakelaar niet op een andere plek?’
