Sarina Wiegman flikt het weer: opnieuw staat haar team in de finale van een toptoernooi. Dat is al de vierde keer op rij. De 53-jarige Haagse is bovendien de eerste voetbaltrainer die met twee landen de WK-finale heeft bereikt.
In 2019 met de Nederlandse vrouwen, nu zondag met het Engelse team tegen Spanje. Geen mannelijke bondscoach doet haar dit na. Waarom is ze zo succesvol? En wat kunnen we van haar leren over leiderschap? MT/Sprout zet drie lessen op een rij.
#1 Smeed sterke banden binnen je team
Johan Cruijff: ‘Als je voor elke positie de beste speler kiest, heb je nog geen sterk elftal maar een team dat als los zand uiteenvalt’
Wiegman steekt veel tijd en energie in het leren kennen van haar spelers. Ze doorgrondt de stijl en houding van alle teamleden, ze begrijpt hun motivaties en zet ze zo in op de juiste plekken.
Maar ze doet meer. In interviews na de wedstrijden verwijzen de Engelse spelers vaak naar het team, het teamsucces, de betrokkenheid van het team en de gezamenlijke doelen. Wiegman is de maker en motor achter die betrokkenheid.
Lees ook: Erik ten Hag begrijpt waarom het ene team bruist van de energie en het andere totaal niet
Ze staat er onder meer op dat de spelers ook elkaar goed leren kennen en elkaar respecteren. Niet alleen op het veld, maar ook daarbuiten als mens. Georgia Stanway, middenvelder van het Engelse elftal, herinnert zich nog altijd een van Wiegmans oefeningen.
‘We moesten een speler uitkiezen, en samen een wandeling maken. Tijdens de wandeling luisterden we naar elkaars verhaal. Hoe ben je hier terecht gekomen, wat drijft je en waarom doe je wat je doet? Dat was heel belangrijk voor ons, want zo leer je iedereen persoonlijk kennen.’
‘Als je voor teams van de tegenstander speelt, kan dat voor veel onderlinge competitie en wrijving zorgen. Als Lionesses weten we dat we hier zijn om voor Engeland te spelen. Nu we elkaar op een persoonlijker niveau kennen, kunnen we makkelijker met elkaar communiceren.’
Leiderschap gaat niet over één persoon, maar over het complete team. Maak afspraken over gedrag, verwachtingen, roep elkaar ter verantwoording. Communicatie is de lijm die teams bij elkaar houdt. Maar die persoonlijke connectie maakt van teams winnende teams.
#2 Maak duidelijk wat je van elkaar verwacht
Johan Derksen: ‘Trainers zijn betweters die de indruk wekken het voetbal persoonlijk te hebben uitgevonden’
Wiegman heeft wel degelijk een directe manier van communiceren. Alleen doet ze dat op een respectvolle en rustige manier, zodat ze niemand van haar vervreemdt. Ze maakt zo heel duidelijk wat ze van haar spelers verwacht.
Elke wedstrijd wordt geanalyseerd, de zwakheden van de tegenstanders bestudeerd, vertelt ze op Eurosport. Dat gebeurt uiteraard samen, en in dialoog. ‘Iedereen is voorbereid. We weten wat ons plan A is, en wat plan B is. We weten alles over spelers die kunnen invallen voor andere spelers en klaar zijn om te spelen.’
Linkervleugel Beth Mead bewondert Wiegmans aanpak: ‘Ze heeft zo’n effect op je als persoon en als team. Ze is direct, je weet waar je aan toe bent, je kent je verantwoordelijkheden en de manier waarop we als team spelen.’
‘Ze houdt ons nederig, uit de schijnwerpers, in de teambubbel. Ze zorgt ervoor dat we ons heel rustig blijven voelen. Zelfs wanneer de verwachtingen torenhoog zijn, zegt ze in de kleedkamer nog dat we niet hoeven te winnen. Dat we het moeten benaderen als een gewoon potje voetbal.’
Ook op de werkvloer is het nuttig om duidelijk te zijn over wat je als leider van je mensen verwacht. Focus op het doel en laat je niet afleiden. Blijf kalm, inspireer je teams, moedig ze aan, help ze waar nodig en de resultaten spreken voor zich.
#3 Bouw een veilige cultuur voor topprestaties
Louis van Gaal: ‘Ik heb geleerd dat je alleen met elkaar verder kunt komen door vertrouwen, niet door conflict’
Een belangrijk deel van het succes is de cultuur die Wiegman heeft geïnstalleerd. Ze hecht veel belang aan vertrouwen, maar eigenlijk gelooft ze nog meer in compassie. Daarmee leg je de sterkste basis voor veerkracht en aanhoudende prestaties onder druk.
Voor topprestaties moeten de spelers zich namelijk veilig voelen. Fouten maken is dus menselijk voor Wiegman. Ze prijst de inzet, zo blijven spelers hun best doen. De ondersteuning die ze geeft, komt overeen met de krachtsinspanning die wordt geleverd. Daardoor bloeien spelers op, daarmee kan ze harder pushen.
Wiegman leeft mee met de hoogte- en dieptepunten van haar team. Ze stelt zich kwetsbaar op, schuwt haar emoties niet, ze weet welke offers haar spelers brengen. Angst, schuld en schaamte zijn prestatie-killers.
Haar natuurlijke reactie na een rode kaart voor aanvaller Lauren James in de wedstrijd tegen Nigeria richt zich dan ook op het leermoment. ‘Je maakt fouten in het leven en in voetbal. Dit is zo’n moment. Ze krijgt een knuffel van me.’ Ook heel belangrijk: de rest van het team reageert op dezelfde manier.
Engeland-aanvoerder Millie Bright na het winnen van de halve finale: ‘De mentaliteit van deze groep is iets wat ik nog nooit heb gezien. Ik denk dat dit ook van Sarina komt. Ze laat ons in onszelf geloven, maar ze gelooft ook in ons.’
Leiders die investeren in een veilige cultuur zijn allereerst rolmodellen. Geef dus zelf het goede voorbeeld. Dan zullen je mensen ook hun fouten toegeven, ervan leren en meer verantwoordelijkheid durven nemen.
Lees ook: Louis van Gaal is verrassend modern als leider: 7 lessen voor managers
