Er is een groot verschil tussen ambitieuze managers en leidinggevenden die zich agressief gedragen. Dat stellen Vincent en Pierre Gauthier. De broers deden onderzoek naar zeer agressieve leiders à la Donald Trump: ‘In het eerste geval stelt een baas keiharde doelen om het bedrijf bijvoorbeeld snel te laten groeien, in het tweede geval zijn die eisen nagenoeg onbereikbaar. Vervolgens krijgen medewerkers de volle laag omdat ze het allemaal niet halen.’
‘My fucking generals are a bunch of pussies’, zei Trump bijvoorbeeld over zijn legerstaf. Zijn minister van defensie Jim Mattis noemde hij ‘gevaarlijk’ en ‘ongeschikt’. Om van de voortdurende aanvallen op Jerome Powell, de baas van de Amerikaanse Centrale Banken, nog maar te zwijgen. Trump dreigde hem meermaals te ontslaan, wat uiteindelijk niet gebeurde. Maar in het Witte Huis zelf was het de afgelopen vier jaar een komen en gaan van ‘trouwe’ medewerkers.
Toxic bosses
Gelukkig gaat het er in de meeste bedrijven niet zo aan toe. Maar kleine Trumpjes zijn er natuurlijk wel. Vaak komen die weg met hun gedrag door zich na een uitbarsting weer even keurig te gedragen en door het stof te gaan, constateren vier Amerikaanse onderzoekers in Harvard Business Review. Shawn McClean, assistent professor aan de Universiteit van Wyoming, zijn collega Troy A. Smith van de Universiteit van Nebraska, professor Stephen H. Courtright van de Universiteit van Iowa en PhD-student Yunhyok Yim van de Texas A&M Universiteit onderzochten waarom toxic bosses het zo lang vol kunnen houden. Zeker als je bedenkt hoe schadelijk hun gedrag kan zijn.
Werknemers kunnen volgens hen gestresst en ontevreden raken als ze langere tijd onder een baas moeten werken die hen pest of kleineert. Ook lichamelijke en psychische klachten, alcoholisme en relatieproblemen komen vaker voor. Toch geven ondergeschikten hun leidinggevende vaak het voordeel van de twijfel. Zeker als die zich later bij hen verontschuldigt, ze paait met een bos bloemen of een aardigheidje. Kortom als hij – de agressieve leider is meestal een man – van alles doet om hen het voorval te doen vergeten.
Fake nice
De Amerikanen beschrijven onder andere hoe voormalige president Lyndon B. Johnson, een soort Trump maar dan vijftig jaar geleden, medewerkers voortdurend afblafte waar anderen bij waren. Ook gooide hij ze dingen naar het hoofd en maakte hij hen midden in de nacht wakker om iets voor hem te regelen. Toch bleven sommigen vijftien jaar voor hem werken. Johnson was dan ook een kampioen in het ‘goed maken’. Zijn agressieve gedrag veranderde niet. Johnson zei wel sorry, maar meende het niet. ‘Fake nice’, noemen de onderzoekers dat.
Zij deden een studie onder een kleine tachtig Amerikaanse managers in verschillende bedrijfstakken. De leidinggevenden werd gevraagd naar hun gedrag richting medewerkers door hen een paar weken lang twee keer per dag te interviewen. Dat gebeurde online en de managers werd anonimiteit toegezegd. Iedere ochtend werd hen specifiek gevraagd of ze de dag daarvoor medewerkers hadden geschoffeerd, of ze lelijke dingen achter iemands rug hadden gezegd of dat ze de privacy van iemand hadden geschonden. Later op de dag kregen ze dan de vraag of ze daar spijt van hadden en of ze daar nog bij dat personeelslid op waren teruggekomen.
De conclusie is ontluisterend: leidinggevenden bleken wel spijt te betuigen door middel van kleine attenties en gebaren, maar ze deden dat vooral om hun eigen ‘sociale gezicht’ te redden. Echt spijt hadden ze niet.
Zero tolerance
‘Trap er niet in’, is dan ook de conclusie van de Amerikaanse onderzoekers. Veel kleine Trumpjes zijn onverbeterlijk. ‘Ze doen wel of ze zich schamen, maar dat zeggen agressieve leiders alleen om hun imago intact te houden. Wie ze dus hun hufterige gedrag vergeeft, houdt de cirkel van misstappen maken, fake sorry zeggen en vrolijk op de oude voet doorgaan in stand.’ Ze voegen er richting het hogere management bovendien een waarschuwing aan toe. ‘Het gedrag van dit soort leiders wordt met de jaren vaak alleen maar erger.’ Ze pleiten daarom voor keiharde sancties en een zero tolerance beleid.
Of het helpt? Bij de echte bullies waarschijnlijk niet. Andere managers zullen wellicht veranderen als hen bij voortduring op de gevolgen van hun gedrag wordt gewezen. Je kunt je alleen afvragen of je daar als bedrijf wel op moet wachten.
