Is vrouwelijk leiderschap wel of niet een issue? En hoe komen er meer vrouwen aan de top? Podiumauteur Leon Dohmen beschrijft zijn bevindingen over vrouwelijk leiderschap.
Clemens van den Broek maakt zich sterk voor (meer) vrouwelijk leiderschap. "De leiding van organisaties moet aandacht hebben voor de waarde van mensen, hun individualiteit en authenticiteit, hun behoefte aan zelfreflectie en bewegingsvrijheid, hun vermogen tot creativiteit. Dat vraagt om andere vormen van sturing. Geen sturing in de zin van beheersing, maar sturing op waarden."
Volgens van den Broek zijn vrouwen beter in persoonlijke vaardigheden, "aangezien betrokkenheid naar medewerkers centraal staat. Zij geven medewerkers het gevoel dat hun individuele bijdrage er toe doet. Organisaties van vandaag vragen juist om dat soort vaardigheden van leidinggevenden. Vrouwen limiteren zichzelf niet tot het niveau van ruilprocessen en straf- en beloningsmaatregelen. Zij gebruiken een palet van waarden, gedrag en persoonlijke aandacht."
Dolgedraaide graaibestuurders
Vrouwelijk leiderschap wordt gepositioneerd ten opzichte van autoritair, directief en dominant leiderschap. Verwijzend naar het management van banken en verzekeraars en verwijtend naar de expansiedrang (‘dolgedraaide graaibestuurders’), schrijft Rob Bruins Slot in Management Team: "Zoveel mogelijk groeien. Onverschrokkenheid, risico nemen en de wereld veroveren. Banken en verzekeraars fuseren tot er weinig meer over zijn." Het management van banken en verzekeraars werd in de jaren 90 en 00 gedomineerd door mannen. Het handelen van het management van deze instanties wordt algemeen gezien als de grote boosdoener van de creditcrisis en economische crisis in de jaren voor en na 2010.
Vrouwelijk leiderschap
Hoewel vrouwen van nature meer aanleg hebben voor vrouwelijk leiderschap gaat het niet sec over vrouwen. Ook mannen kunnen vrouwelijk leiderschap (leren) toepassen. Begin maart hield Avans ondernemerscentrum een symposium over vrouwelijk leiderschap. Tien vrouwen met heel verschillende achtergronden vertelden en presenteerden over hun bijdrage aan vrouwelijk leiderschap. Een mooie gelegenheid ook voor mannen om te leren en ervaren hoe vrouwen vorm en inhoud geven aan vrouwelijk leiderschap.
Chazia Mourali (vooral bekend van tv als ‘pittige’ presentatrice) trapte af met de vraag waarom vrouwelijke muziekcomponisten zo weinig bekend zijn. Ze haalde Louise Farrenc (1804 – 1875) als voorbeeld aan die in haar eigen tijd beroemd was, maar anno 2013 nagenoeg onbekend is bij het grote publiek.
Non-issue
Marja Kamsma (lid raad van bestuur Avans Hogeschool) startte haar betoog door vrouwelijk leiderschap als een non-issue te verklaren. Volgens haar gaat het vooral om leiderschap zonder daar het bijvoeglijk naamwoord mannelijk of vrouwelijk aan te koppelen. Jacqueline Zuidweg (zakenvrouw van het jaar in 2012) ging verder door uit te leggen dat vrouwelijk leiderschap begint met vertrouwen hebben in jezelf en dat het vooral een kwestie is van doen. Ceylan Weber (expert op het gebied van (vrouwen)emancipatie en islam) gebruikte de harem als metafoor waarmee ze duidde dat oosterse mannen hiermee proberen de ruimte van vrouwen fysiek te beperken. In het westen dicteert de man de vrouw – ook nu nog – door te bepalen hoe vrouwen eruit moeten zien. Hierbij gebruikte ze als voorbeeld de mode-industrie die vrouwen onderwerpt door het opleggen van een vrouwelijk ideaalbeeld.
Heather Höpfl (hoogleraar managementpsychologie aan de universiteit van Essex) stelde de vraag waarom het management in organisaties zoveel bezig is met de toekomst (strategie) en zich zo weinig bezig houdt met het nu. Ze vindt dat het management in organisaties meer ‘motherhood’ moet tonen in plaats van bezig te zijn met key performance indicatoren. Jeanet Bathoorn (adviseur social media) gebruikte social media om het verschil tussen mannen en vrouwen uit te leggen. Vrouwen gebruiken social media om ‘met elkaar te kletsen’. Mannen doen vooral zenden was haar kernachtige samenvatting.
Geen eenduidig verhaal
Het tweede deel van het symposium was een vraag en antwoordsessie. Mietta Groeneveld (kolonel bij de landmacht) gaf aan niet te geloven in gemiddelden. "Maak gebruik van je vrouw-zijn in een mannenwereld" is haar credo. Blanca Vergara (zelfstandig ondernemer) had een managementtoppositie maar voelde zich niet gelukkig. Ze kon zichzelf niet verenigen met wat ’management’ is. Als voorbeeld gebruikte ze een directievergadering georganiseerd in een (erg) duur restaurant. Het te bespreken onderwerp was: bezuinigingen in de organisatie. Nu is Blanca vooral ceo van haar eigen leven. Marja Flory (Academic Director van het programma ‘promoveren in deeltijd’ bij de Erasmus Universiteit) vindt dat het taalgebruik in organisaties (te) mannelijk is. Hanneke van Gompel (zelfstandig ondernemer) heeft 15 jaren bij IBM gewerkt (tot 2001). Hanneke vindt dat we "teveel in ons hoofd zitten en daardoor van onszelf en onze gevoelens vervreemd raken."
Tien vrouwen met tien (totaal) verschillende interpretaties van vrouwelijk leiderschap. Een kleurrijke verzameling dus waar moeilijk een eenduidige definitie uit is af te leiden. Wat als rode draad door de presentaties en de vraag en antwoordsessie liep was de term rolmodel. Blijkbaar zijn (positieve) voorbeelden nodig om invulling te kunnen geven aan vrouwelijk leiderschap. Wat verder opviel was dat in meerdere presentaties de man gebruikt werd om vrouwelijk leiderschap te positioneren. In sommige gevallen werd de man zelf als ‘vijand’ of voorbeeld van slecht of verkeerd leiderschap neergezet.
Bang voor vrouwelijk leiderschap
Op het bijzonder interessante symposium waren 200 – 300 aanwezigen. Er was echter slechts een handjevol mannen onder de deelnemers. Juist de doelgroep die het meeste te leren heeft van vrouwelijk leiderschap blinkt uit door afwezigheid. Mannen zijn blijkbaar bang voor of vrouwelijk leiderschap?
Eerdere bijdragen:
- Het drama van starre organisaties
- Borging van projectresultaten moet beter
- De toekomst van verandermanagement
Over de auteur:
Dit Podiumartikel is geschreven door Leon Dohmen, principal management consultant bij IT-bedrijf CGI (voorheen Logica). Leon doceerde van 2003 tot 2012 Management of Technology aan de Rotterdam Business School.
