Er zijn volgens ondernemer Evert van Wijk geen twee landen ter wereld die aan elkaar grenzen waar de cultuurverschillen zo groot zijn als Nederland en België. De Nederlander trok begin jaren 90 vol goede moed naar de zuiderburen om met zijn net gestarte communicatiebureau zaken te gaan doen, maar kwam bedrogen uit. “Als je met een bedrijf uit Japan zaken gaat doen, is onderzoek naar de culturele verschillen een logische stap. Voor zaken met België wordt die moeite zelden gedaan, omdat mensen er vanuit gaan dat we hetzelfde zijn. Afgezien van de taal die veel op elkaar lijkt, is dat alles behalve waar.”
In zijn boek Valse Vrienden zet Van Wijk de verschillen op kantoor uiteen. Zijn conclusie: we zijn niet de beste buren, maar wel veroordeeld tot elkaar. Daarbij is er volgens hem geen held of schurk. “Het is niet de bedoeling om mensen slecht af te schilderen, maar door de probleemstelling in kaart te brengen is de oplossing dichterbij. Als je weet hoe iemand anders handelt, dan weet je ook hoe je het beste zaken kunt doen.”
Hiërarchie
De manier van leidinggeven verschilt sterk tussen de Nederlandse stijl en de Vlaamse. De hiërarchie ligt in beide landen anders. Waar in België de baas ook echt het laatste woord heeft en de strategie bepaalt, is er in Nederland meer ruimte voor de mening van anderen uit het team. “De rol van de Nederlandse manager is veelal faciliterend: hij schept voorwaarden waarbinnen het team zo goed mogelijk presteert. In België beslist de baas, waarna het team de orders opvolgt.”
Volgens Van Wijk is het een niet automatisch beter dan het andere. “Belgen verwachten ook van hun baas dat hij de grote beslissingen neemt, terwijl Nederlanders meer gehoord willen worden in het beslissingsproces.”
Vertrouwen
Ook qua sfeer op afdelingen zijn in beide landen grote verschillen zichtbaar. “Binnen Nederlandse bedrijven wordt er gewerkt vanuit een sfeer van vertrouwen. Nederlanders vertrouwen hun collega’s, tot het tegendeel bewezen is.” Bij Belgen is het tegenovergestelde waar: minder vaak wordt prijsgegeven waar het werkelijk op staat en collega’s lijken een stuk minder open naar elkaar. “Als je de ander een beetje dom houdt, heb je zelf meer kans op die promotie.”
In beide landen worden grapjes gemaakt over het andere kamp. “Over Nederlanders wordt gezegd: als hij je niet bedrogen heeft, dan is hij het vast vergeten. Tegelijkertijd wordt van Belgen beweerd dat ze hun dubbele agenda vast vergeten zijn als ze zeggen dat ze hem niet hebben.”
Relaties
Wanneer Nederlanders en Belgen samen komen om zaken te doen, neemt België vaak de positie van underdog in. “België wordt door Nederland vaak benaderd als het ietwat sullige nakomertje van de familie.” Nederlanders hebben daarentegen meer bravoure. “Ze gedragen zich als een heuse dominee, die even komt vertellen hoe de wereld in elkaar steekt. Daar maak je, zeker in België, geen vrienden mee.”
Volgens Van Wijk is het niet overdreven om te zeggen dat veel Belgen een hekel hebben aan Nederlanders en de manier waarop zij zaken willen doen. “We hebben veel te weinig oog voor relaties volgens de Belgen. Het wantrouwende karakter van Belgen verandert door het opbouwen van een relatie. Je gaat geregeld samen naar een voetbalwedstrijd, of een hapje eten en bouwt zo een band op. In Nederland wordt tijd gelijkgesteld aan geld, waardoor er meer gekeken wordt naar bijvoorbeeld prijs-kwaliteitverhouding.”
Wie eenmaal een deal heeft gesloten met een Nederlander, krijgt dat vaak zwart op wit. Bij Belgen ligt dat net even iets anders. “Belgen onderhandelen altijd, ook als de deal al gesloten is. Daarom wordt er veel minder op papier gezet.”
Risico’s
Toen Van Wijk net begon in België, kreeg hij vaak te horen dat zijn product goed was, maar klanten het niet van hem af wilden nemen. “Ik had geen merk en geen garantie dat het goed zou zijn wat ik zou leveren.” Belgen zijn extreem risicomijdend als het gaat om nieuwe producten. “Een manager legde het mij eens zo uit: zou hij iets van mij afnemen en was het niet goed, dan kreeg hij de schuld van zijn baas. Nam hij hetzelfde product bij een grote, gevestigde naam af en het ging fout, werd hem niets kwalijk genomen. Hij had immers een beslissing genomen waar vrijwel geen risico’s aan zaten.”
Onderzoek van de Nederlandse organisatiepsycholoog Geert Hofstede onderschrijft de laatste uitspraken van Van Wijk. In Culture’s Consequences, waarin verschillende culturen met elkaar vergeleken worden, komen Belgen uit de bus als extreem voorzichtig, terwijl Nederlanders graag open staan voor een risico. Van Wijk: “Nederlanders zouden met een halffabrikaat de markt op kunnen en gaandeweg hun product verbeteren. Belgen willen eerst hun product ontwikkelen, waarna ze met een volledig doordacht plan de markt op gaan.”
