Blockchain heeft iets te maken met bitcoin, weten de meeste mensen, en daar houdt het vaak op. Maar blockchain is veel meer dan een platform waarop een paar technofielen en ondernemers met virtueel geld speculeren, zegt Sander Duivestein die als trendanalist bij het Verkenningsinstituut Nieuwe Technologie (VINT) van Sogeti veel onderzoek doet naar blockchain.
Wat wordt er naast bitcoin al met blockchain gedaan?
‘De digitale munt bitcoin is de eerste applicatie die draait op blockchain. Toen dat werkte, gingen mensen kijken hoe het verder kon worden ingezet. Als we eigendom kunnen vastleggen zonder tussenkomst van banken, kan dat dan ook zonder verzekeraars, pensioenpartijen, makelaars?
In de buurt van Arnhem is een groep boeren die hun eigen zonnepanelen hebben gekoppeld aan blockchaintechnologie. Ze wekken zelf energie op, verdelen die onderling en betalen elkaar met virtuele munten. Zo zijn ze eigenlijk zelf hun energiemaatschappij, zonder een Eneco of Nuon.
In New York doen ze in het project Brooklyn Microgrid hetzelfde, maar dan voor een hele wolkenkrabber.’
Even terug, hoe leg jij uit wat blockchain is?
‘Blockchain is een manier om eigendom of waarde aan elkaar over te dragen zonder tussenkomst van derde partijen. Als ik nu bijvoorbeeld een foto naar jou mail, ben ik niet de enige eigenaar maar zijn er allerlei partijen betrokken die bij die foto kunnen, zoals de e-mailprovider. Blockchain wordt ook wel het ontbrekende stukje van het internet genoemd omdat eigenaarschap wél onomstotelijk kan worden vastgelegd.’
Wat voor mogelijkheden liggen er om de hoek voor het bedrijfsleven?
‘Denk aan een systeem waarbij je volledig inzicht krijgt in het gehele productieproces vanaf het winnen van grondstoffen tot de consument het product heeft gebruikt. Bijvoorbeeld: zijn die grondstoffen duurzaam gewonnen, is de kleding niet door kinderhanden gemaakt?
Met blockchain voer je mechanismes in waarbij je die data verifieert; meerdere partijen moeten het goedkeuren voor data worden opgeslagen.
Of denk aan loyaltyprogramma’s zoals de AH bonuskaart of Frequent Flyer. Dan gebruik je blockchain als platform waar je je eigen apps op kunt ontwikkelen, net als bitcoin.’
Hoe disruptief is of wordt blockchain volgens jou?
‘We stappen nu al over van centraal gestuurde organisaties naar decentraal georganiseerde netwerken. Uber met zijn enorme netwerk van chauffeurs is een begin daarvan. We zitten in een samenleving waarin we steeds minder vertrouwen hebben in grote merken, instanties en bedrijven. We hebben meer vertrouwen in eigen netwerken en slimme algoritmes. Dat is interessant.
Je stapt met Uber in een willekeurige auto omdat de algoritmes zeggen dat je kunt vertrouwen. Of Airbnb: we nodigen wildvreemden uit in onze slaapkamer omdat ze volgens de gebruikers van dit platform een betrouwbare reputatie hebben. Het zijn de eerste stappen naar een andere samenleving.’
Gaat de attentie-economie over in een intentie-economie?
‘Http, smtp enzovoort zijn protocollen om data te versturen, niet om op te slaan. Daar bovenop zijn bedrijven als Google en Facebook gaan zitten met centrale databases waaraan wij onze data gratis weggeven. Zij sturen ons advertenties terug, en wij maar lekker kopen: datakapitalisme.
Met blockchain kun je zorgen dat jouw data ergens decentraal terechtkomen. Daarmee krijg je zelf de sleutel en controle terug. Jij bepaalt wat daarmee gebeurt, niet Google of Facebook. Dan kom je op ander model uit. Bijvoorbeeld een digitale kluis bewaakt met blockchain, waarbij je zelf kunt kiezen om bepaalde partijen toegang te geven omdat je er zélf beter van wordt.’
Hoe ziet dat eruit?
‘Bijvoorbeeld: ik ga met mijn vrouw op vakantie naar Portugal. Zij gaat googelen en krijgt allerlei advertenties voor huisjes, sandalen, zomerkleren. Dat kun je ook omdraaien en zeggen: ik ga mijn intentie broadcasten, bedrijven kunnen zich abonneren en mij korting geven; advertentiegeld komt bij mij terecht. Ik word eigenaar van mijn eigen data en controleer wie ik toegang geef, en als een bedrijf geïnteresseerd is gaat het ervoor betalen.
Of neem LinkedIn. Je krijgt wel eens een bericht “250 mensen hebben deze week je profiel bekeken”. Wil je weten wie het zijn, dan moet je betalen. Dat is hun model natuurlijk, maar het is míjn profiel, mijn identiteit en ik weet niks van hen. Waarom kunnen we het niet omdraaien en met z’n tweeën aan mij verdienen?
Ik denk dat nieuwe technologie de mogelijkheid biedt om dit soort nieuwe verdienmodellen te gaan bedenken. Bedrijven moeten daar wel meer over nadenken, omdat ze door de publieke perceptie uiteindelijk die kant op worden gedwongen.’
Denk je dan ook aan recente politieke ontwikkelingen?
‘Ja, zeker. Technologie is afgelopen jaren een heel zwaar politiek instrument geworden, gebruikt voor misleiding, manipulatie, bedrog en fraude. Bij de verkiezing van Trump of het referendum voor de Brexit werden mensen gemanipuleerd en bewerkt, met foutieve informatie die heel vernuftig werd ingezet. Ik denk dat we met blockchain veel van dit soort situaties kunnen voorkomen, omdat informatie steeds geverifieerd moet worden. Blockchain maakt een scenario mogelijk om feiten en onwaarheden aan de kaak te stellen, en dwingt om consensus te bereiken.’
Hebben die ontwikkelingen mensen niet huiverig gemaakt voor technologie an sich?
‘Technologie is niet goed of slecht, en zelfs niet neutraal. Het ligt eraan wat mensen ermee doen, en het hangt af van je mensbeeld hoe je daarnaar kijkt. Ik ben optimistisch. Ik denk dat mensen goed zijn, maar af en toe in de verleiding komen om iets stiekems of slechts te doen voor hun eigen voordeel. Dat wordt door gebruik te maken van dit soort technologie hopelijk minder.’
