Ongeveer een derde deel van de dag breng je door op je werk. Logisch dus, dat veel mensen hun partner daar vinden. Maar wat zijn de risico’s en hoe ga je verstandig om met zo’n relatie? MT onderzocht de impact van relaties op de werkvloer en sprak met drie stellen die er ervaring mee hebben.
Het geheim van het trappenhuis
Een echtpaar dat samen een bedrijf runt? Dat is van alle tijden. Er zijn legio situaties waarin twee geliefden samen een zaak leiden. Neem bijvoorbeeld het boerenbedrijf, de arts wiens vrouw als assistente meehelpt, de bakker, de slager; in het mkb is het sinds jaar en dag gemeengoed dat een stel een bedrijf leidt. Met de groei van bedrijven kwam er een nieuwe trend: relaties tussen collega’s binnen hetzelfde bedrijf of – pikanter – tussen leidinggevenden en hun ondergeschikten.
Volgens sociologe en hoogleraar emancipatiekunde Iteke Weeda is deze ontwikkeling mede te verklaren door een toename van het aantal werkende vrouwen. “Zo’n 40 jaar geleden waren er maar weinig vrouwen op de werkvloer. Daardoor deed de gelegenheid om verliefd te worden op een collega zich veel minder voor. Dat ligt nu heel anders. ”
In 1990 deed Weeda onderzoek naar relaties op de werkvloer. “In mijn onderzoek, dat gehouden is onder alle typen werknemers, gaf 35 procent toe wel eens verliefd te zijn geweest op een collega. En 10 procent vindt zijn levenspartner op het werk.”
In 2002 publiceerde de carrièresite Monsterboard een soortgelijk onderzoek. Uit deze cijfers bleek dat de helft van alle Nederlandse werknemers ooit een relatie op het werk heeft gehad. Als we kijken naar de groep alleenstaanden, dan rijzen de cijfers de pan uit. Uit cijfers van online magazine Singlessite.nl uit februari 2006 blijkt dat 71 procent van de ondervraagde vrijgezellen wel eens een relatie heeft gehad met een collega.
Iteke Weeda verwacht dat dat in de toekomst alleen nog maar meer toe zal nemen. “We zitten nu nog in een fase waarin werk en privé voor de meeste mensen strikt gescheiden zijn. Ik ben ervan overtuigd dat daar een omslag in gaat komen. We zijn er naar onderweg dat beide sferen zich meer en meer zullen vermengen. Dat is ook natuurlijker. Mensen zullen steeds vaker hun werk mee naar huis nemen of hun privé-zaken op het werk delen, zoals dat vroeger ook het geval was, maar dan in een geheel andere sociale en maatschappelijke context. Daarnaast hebben wij in onze huidige situatie de liefde ontdaan van bindende zakelijke doelen, van het samen ergens voor gaan. Dat gaat weer meer terugkomen. Het is natuurlijk zo dat je van de tijd die je wakker bent, het grootste deel op je werk doorbrengt. Ook vervagen, door de digitale revolutie, de opkomst van flexibele werktijden en het thuiswerken de grenzen tussen werk en privé. Dat ga je terugzien in onze relaties.”
Maar hoe erg zijn de reacties van je collega’s, als je een partner vindt op je werk? Liefst 65 procent van de mensen zegt geen probleem te hebben met collega’s die een relatie hebben, mits dit het werk niet beïnvloedt. Daarentegen stelt 11 procent dat één van tweeën beter een andere baan kan gaan zoeken en vindt 2 procent het zelfs reden tot ontslag, zo blijkt uit recent Monsterboard-onderzoek.
Openheid beste aanpak
Je hebt niet in de hand op wie je verliefd wordt en als baas heb je al helemaalgeen zeggenschap over op wie je werknemers verliefd worden, maar het kan wel de werksfeer beïnvloeden. Weeda: “In de meeste situaties is het onderwerp nog steeds taboe. Daarom houden heel veel mensen het geheim voor hun collega’s. Dat zou ik niet willen adviseren, het is zuiverder om het gewoon te vertellen. Bedrijven moeten zich daar ook bewust van zijn en het bespreekbaar maken. En als leidinggevende moet je met het betreffende stel gaan praten en proberen hun intenties boven tafel te krijgen. Hoe willen ze ermee omgaan? Waar voelen zij zich prettig bij? Om problemen en onduidelijkheid te voorkomenmoeten wij allemaal emotioneel wat intelligenter worden en dit gewoon in openheid kunnen bespreken.”
Dit geldt te meer omdat een bedrijf wettelijk gezien geen recht heeft om relaties op de werkvloer te verbieden. Linda IJdema, werkzaam bij advocatenkantoor Kennedy van der Laan, onderzocht in haar scriptie ‘Liefde is… toegestaan op de werkplek?’’ hoever bedrijven mogen gaan in het ontslaan of overplaatsen van amoureuze werknemers. Zij bespreekt zeventien uitspraken van het kantongerecht die hierover gingen. Samengevat stelt zij dat de werkgever zich niet mag bemoeien met relaties tussen collega’s. Dat mag pas als de relatie een goede uitvoering van het werk in de weg staat of als het bedrijfsbelang geschaad dreigt te worden.
Eerst overplaatsen
Maar ook dan mag je een werknemer niet direct de wacht aanzeggen. Overplaatsing is een eerste oplossing die bekeken moet worden. Volgens de rechters mag zelfs van een bedrijf verlangd worden dat deze de organisatie beperkt aanpast, als dat de problemen oplost. Liefde op het werk kan dus enorm ingrijpen in een bedrijf. Zo blijkt uit een voorbeeld uit een van de zaken die de juriste onderzocht:
“Werknemer is sinds drieënhalf jaar in dienst bij werkgever. In de loop van 1993 is hij een relatie begonnen met de echtgenote van een collega die in hetzelfde team werkt. Beide echtparen zijn op het moment in een echtscheidingsprocedure verwikkeld en werknemer woont inmiddels samen met de echtgenote van zijn collega en de kinderen die uit het huwelijk van die collega zijn voortgekomen.”
Je zou denken dat dit tot een onwerkbare situatie zou leiden, maar de rechter denkt daar toch anders over. Hij wijst het verzoek tot ontbinding van het contract af. Een gegronde reden voor bedrijven om voorzichtig om te gaan met liefde op hun werkvloer.
Als er sprake is van een hiërarchische ongelijkheid tussen de twee tortelduifjes moet je gaan uitkijken, want dit kan al snel leiden tot scheve ogen bij de andere teamleden. Naar schatting heeft bijna 60 procent van de managers een relatie op de werkvloer (of gehad). Een niet te verwaarlozen aantal.
Maar hoe ga je om met deze verliefdheid tussen twee ‘ongelijken’? Bert-Jan van der Mieden is directeur-eigenaar van Pyramide en sinds 1992 actief in individuele-en teamcoaching. Hij stelt dat je enorm moet oppassen als de arbeidsposities niet gelijkwaardig zijn. “Als je als manager verliefd wordt op iemand uit je eigen team, dan moet je uitkijken, want er zijn dan legio zaken waar andere ondergeschikten hun vraagtekens bij kunnen gaan zetten. Denk bijvoorbeeld aan salariëring of functioneringsgesprekken. Zodra je zeker weet dat de relatie geen bevlieging is, moet je volstrekt open zijn naar de rest van je team toe. Laat zien dat jullie niets te verbergen hebben en niets stiekem doen. Maak afspraken over situaties waarin jij je geliefde moet beoordelen en bespreek deze. Daarmee neem je wantrouwen weg.”
Weeda: “Als leidinggevende moet je even twee keer nadenken voordat je zoiets doet. Als je uit elkaar gaat, zijn de gevolgen ook heel anders dan bijeen ‘gewone’ relatie.”
Van der Mieden: “Je moet elkaar de ruimte geven om het op het werk fantastisch met elkaar oneens te zijn. Laat elkaar vrij in elkaars werkverantwoordelijkheden en voorkom dat derden gaan denken dat er verborgen agenda’s zijn of dat afspraken al in de slaapkamer gemaakt zijn.”
Geef uw mening in de poll
Kirsten Andeweg (33) & Frank Smit (39)
'Ik kon alleen maar denken: hij zit te ver weg'
Kirsten en Frank werkten samen bij congresorganisator IIR. Inmiddels is Frank Managing Partner bij Projactive Interim Management en is Kirsten verantwoordelijk voor de Marketing & Communicatie bij Vergelijk.nl.
“In 1998 had ik mijn eerste serieuze baan bij IIR Technology als product development manager,” vertelt Kirsten. “Ik werkte daar ongeveer vier maanden toen Frank er op projectbasis kwam werken.” Frank was net terug in Nederland, na vier jaar in Zuid-Amerika te hebben gewerkt. “De eerste dag dat ik binnenkwam werd mij een bureau aangewezen en daar zat ze. Ik werd begroet met een stralende lach en Kirsten begon enorm te blozen. In die drie maanden is er niets gebeurd, maar konden we het gewoon goed vinden.” Kirsten: “Pas bij een afscheidsfeestje van iemand anders viel bij mij het kwartje. Hij zat aan de andere kant van de tafel en ik kon alleen maar denken: 'hij zit te ver weg. Ik had naast hem moeten zitten.'”
“Na die drie maanden ben ik weggegaan bij IIR, maar ik ging tijdelijk in het appartement van een collega van Kirsten logeren,” aldus Frank. “Ik heb toen mijn adres wijziging naar iedereen doorgemaild, waaronder Kirsten. Ik kreeg een mailtje terug en er ontstond een levendige e-mailwisseling. Het eindigde ermee dat ik bij haar werd uitgenodigd voor een etentje. Toen was het echt raak.”
“Kirsten: “Het was wel even wennen. Ik was 25 en Frank is ruim zes jaar ouder. Ik had tot dat moment alleen maar vriendjes van dezelfde leeftijd gehad en nu was ik opeens verliefd op zo'n man in een pak. Ik heb het niet meteen verteld op het werk. Ik wilde eerst zeker weten dat het goed zat tussen ons, voordat we het aan iedereen gingen vertellen. In augustus hebben we het uiteindelijk openbaar gemaakt.”
“In november van dat jaar keerde ik terug bij IIR om de sponsoring en media-marketing te gaan doen rondom een conferentie die Kirsten op poten aan het zetten was,” vertelt Frank. “Toen moesten we dus echt gaan samenwerken. Hoewel ik niet geloof dat het altijd voordelen heeft om verliefd te worden op een collega was het bij ons wel heel relaxed. Wij vormen gewoon een geweldig team. Wij hebben echt gemerkt dat we heel goed samen kunnen werken en daar hebben we nog steeds profijt van. Je kunt er heel professioneel mee omgaan. In El Salvador werkte er een echtpaar voor mij. Ik kwam er echter pas achter dat zij getrouwd waren toen iemand anders mij dat vertelde. Zo strikt hielden zij werk en privé gescheiden. Wat voor mij wel heel belangrijk was; zij rapporteerden niet aan elkaar. Als dat het geval zou zijn, zou ik daar als baas wel extra op letten.”
Rob (51) & Aruna (48) Mol
'Wees zo snel mogelijk eerlijk tegen je personeel'
Rob is directeur en Aruna is bejaardenhelpende bij Residence Chateau in Den Haag. Zeven jaar geleden kregen zij een relatie en inmiddels zijn ze alweer bijna een jaar getrouwd. Samen hebben zij zes kinderen uit hun beidereerdere relaties. De oudste is 30 en de jongste 17.
“Wij werken al 15 jaar samen,” begint Rob. “Altijd al in deze rolverdeling. Wij hebben elkaar op de werkvloer leren kennen. Nadat wij allebei gescheiden waren, veranderde er opeens iets. Er ging een lampje aan. Zeven jaar geleden kregen we een relatie. Dat is zo gegroeid en het voelde ook helemaal niet onnatuurlijk.”
“De rest van het personeel had het er wel heel moeilijk mee,” weet Aruna. Rob: “Ja, we hebben hier een hele hechte, maar kleine staf. Zo’n 22 man. Ze hadden het gevoel dat Aruna, door haar relatie met mij, daaruit wegviel.” “Ik heb heel erg mijn best moeten doen, maar door te laten zien dat er voor mij niets veranderd was won ik langzaam het vertrouwen terug,” aldus Aruna. “Alles bij elkaar heeft dat nog wel een jaar gekost. Ik was gewoon heel duidelijk; niet met je problemen bij mij komen, maar naar hem gaan. Ik ben gewoon jullie gelijke en als ik iets verkeerd doe, pakt hij mij net zo aan als hij jullie doet. Nu werkt het weer heerlijk.”
Werk en privé houden zij strikt gescheiden, beweert Rob. “Als Aruna tijdens een werkbespreking iets te berde brengt waar ik het niet mee eens ben, dan zeg ik dat ook. Zij bemoeit zich nooit met personeelszaken en die bespreek ik ook absoluut niet met haar. Het enige dat we bespreken zijn zorgen omtrent onze bewoners. Wat dat betreft hebben wij een vak dat nooit stilstaat en waar je gewoon heel erg emotioneel betrokken bij bent.”
Ook hun privé-ruzies laten ze thuis. “Als wij thuis een meningsverschil hebben, dan gaan we de deur niet uit voor het is opgelost,” stelt Aruna. “Wekunnen onze ruzies niet meenemen naar het werk, dus eerst uitpraten. Dat dwingt je ook wel om samen naar een oplossing te zoeken.” Volgens Rob komt dat ook door hun verleden. “Wij hebben natuurlijk ook allebei een scheiding achter de rug en die fouten die we toen gemaakt hebben, die maken we niet nog een keer.”
Hebben ze advies voor mensen die in dezelfde situatie zitten? Rob: “Mijn advies zou zijn: probeer zo snel mogelijk eerlijk te zijn tegen je personeel. Mensen gaan het toch merken, al doe je nog zo je best om het verborgen te houden. Het is ook niet iets om je voor te schamen. Hoe langer je moeilijk doet, hoe groter en uitgebreider de verhalen worden. Ook moet je bij moeilijke situaties of afwijkende beslissingen de rest van je personeel betrekken. Alles wat je zegt en doet wordt op een goudschaaltje gewogen, zorg dus dat je open blijft communiceren.”
Claudia van Oosterhout (39) & Frank van der Vorst (41)
'Dit zorgt juist voor balans tussen werk en privé'
Claudia en Frank zijn al samen sinds 1984. Sinds 2000 werkt Claudia in het bedrijf, dat Frank in 1995 is begonnen. Samen runnen zij nu Toelis Tekst en Communicatie. Daarnaast hebben zij drie dochters van 8, 6en 3 jaar oud.
Frank: “In ’95 ben ik dit bedrijf gestart, in eerste instantie als tekstschrijver, inmiddels zijn we flink gegroeid en houd ik mij vooral bezig met relatiebeheer, presentaties, plannen schrijven en de inhoudelijke coaching. Claudia is een echte bèta, waar ik een alfa ben. Wij vullen elkaar heel goedaan.”
“Ik heb scheikunde gestudeerd en was milieuadviseur, voordat wij besloten dat ik in het bedrijf zou treden,” vervolgt Claudia. “Dat was na de geboorte van onze tweede. Ik wilde toen minder gaan werken, maar wel verantwoordelijkheden blijven dragen. Daar voel ik me prettig bij. In mijn toenmalige baan was dat lastig te realiseren. Wij besloten toen dit te gaan proberen, hier kan ik namelijk flexibel werken en betrokken blijven bij belangrijke zaken.”
“Claudia doet de praktische ondersteuning op managementniveau en het officemanagement van ons bedrijf,” aldus Frank “Allemaal technische en praktische zaken die nodig zijn voor onze projecten en waar ik me nu niet meer druk over hoef te maken. Daarnaast is zij ook een goed klankbord voor mij. Iemand die weet hoe het zit en die ik kan vertrouwen. Ook met ons gezin is dit prima te combineren. Wat heel belangrijk is, denk ik, is dat onze taken duidelijk gescheiden zijn, we zitten niet de hele dag in elkaars vaarwater. Wij hebben ook niet altijd dagelijks zakelijk contact.”
Volgens Claudia was het een gok. “We wisten niet hoe het zou gaan lopen toen we hierin stapten. Het was in eerste instantie de bedoeling dat het tijdelijk zou zijn, maar dat is het allang niet meer.”
De intrede van Claudia in het bedrijf is heel soepel verlopen, meent Frank. “We hebben ervoor gezorgd heel open te blijven. Te laten zien dat wij ook onderling discussies hebben. Die openheid, gecombineerd met directe communicatie, is heel belangrijk geweest.”
Frank is enthousiast over de samenwerking met zijn vrouw. “Ik zou iedere zelfstandig ondernemer willen aanraden zijn of haar partner in het bedrijf te betrekken. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, zorgt dit juist vooreen prettige balans tussen werk en privé. Althans, zo werkt het bij ons. Zorg er wel voor dat ieders taken en verantwoordelijkheden duidelijk en gescheiden zijn, anders ga je elkaar in de haren zitten.”
Ook Claudia heeft nog een advies voor een paar dat wil gaan samenwerken: “Blijf transparant tegenje personeel, zodat ze niet het idee krijgen dat je continu met één mond spreekt.”
