Kan Nederland verder met minder beleidsambtenaren? Als de trend in de huidige manier van werken zich voortzet, is dat zeker het geval! Twee voorbeelden van die trend: Samen met vier andere wetenschappers werd ik onlangs gevraagd om voor een van de ministeries een essay te schrijven over verwachte ontwikkelingen op een bepaald beleidsterrein. KPMG had de opdracht gekregen om de productie van de vijf essay’s als project te managen en een van de TNO instituten was ingehuurd om de essay’s te bundelen en van een samenvatting te voorzien. De departementale sessie ter bespreking van de bundel werd georganiseerd door KPMG en gefaciliteerd door een voorzitter van het type bekende Nederlander. Het was een amusante bijeenkomst. De externe deskundigen raakten in vurig debat met elkaar. Dat gebeurde voor het front van tal van beleidsambtenaren die vooral toekeken en zagen dat het goed was. Voor het schrijven van het essay ontving ieder van ons zo’n € 10.000,- en KPMG, TNO en de BN-er hebben ook zo hun tarieven. Het tweede voorbeeld speelt bij een provinciale overheid. Een gerenommeerde consultancyfirma had in opdracht van de provincie een uitgebreid onderzoek gedaan naar mogelijkheden om een bepaalde wet beter te kunnen handhaven. De resultaten van dat onderzoek werden gepresenteerd op een grootschalige conferentie waar zo’n honderd ambtenaren niet veel meer dan acte de présence gaven. Het event werd aan elkaar gezongen door twee vocaal begaafde externe ‘voorzitters’, er was een communicatiebureau ingehuurd voor de uitnodigingen en de verslaglegging, er waren acteurs die de deelnemers naar de subgroepruimten begeleiden en op-leuk werk verrichtten in de wandelgangen en er waren duur betaalde externe sprekers waaronder ik zelf. Als we aannemen dat het vullen van conferentie- en vergaderzalen niet de core-business van de beleidsambtenaar is, dan resteren nog slechts twee mogelijkheden: Òf de ambtenaar wordt aangesproken op zijn of haar materiedeskundigheid. In dat geval heb je er veel nodig, maar kan de staat aanzienlijk besparen op de honderden miljoenen die nu jaarlijks uitgegeven worden aan externe adviseurs. Òf de ambtenaar is een kennisketenregisseur die netwerken onderhoudt, opdrachten formuleert voor inhoudsdeskundigen van buiten, kennisdeling organiseert en de toepassing van nieuwe kennis monitort. Kies je voor dit type, dan heb je op veel plaatsen veel minder beleidsambtenaren nodig dan er momenteel rondlopen. Alles is beter dan de vlees noch vis figuren die we thans in grote getale aantreffen: Beleidsambtenaren die niet inhoudsdeskundig genoeg zijn om met elkaar de gestelde vraag goed te beantwoorden maar die ook de vaardigheden missen om door een netwerk van interne en externe deskundigen zelf een kennisketen te regisseren. “Wat wij hier doen Weggeman, is meta-regie”, zei laatst zo’n beleidsambtenaar tegen me, waarop ik antwoordde: “Lijkt me geen gemakkelijke studie”.
Mathieu Weggeman is hoogleraar organisatiekunde aan de TU Eindhoven en chef innovatie van de Baak Managementcentrum VNO-NCW
