Wat kunnen we leren van Seven of Nine uit Star Trek? En nog beter, wat moeten we vooral anders doen? Podiumauteur Petrosjan Damen beschrijft aan de hand van dit Star Trekkarakter wat er nodig is voor een goede samenwerking.
Misschien kennen jullie haar nog wel? Het fascinerende karakter Seven of Nine uit de jaren tachtig Sci-Fi serie Star trek. Zij was half mens en half Borg, de kwade stam waar de helden uit de serie tegen streden. Dat alleen al maakte haar een interessant en vaak ook (onbewust) grappig personage. In deze bijdrage wil ik echter ingaan op twee andere eigenschappen waarover ze beschikte en die naar mijn idee vaak belemmerend werken bij samenwerkingsrelaties:
- Een onbalans tussen het belang van het collectief en het belang van het individu;
- Een onevenwichtige verhouding tussen ratio en emotie.
In dit artikel licht ik deze frictie verder toe en draag ik oplossingen aan voor het bereiken van een productieve wisselwerking tussen deze perspectieven.
Belang van collectief versus individu
Allereerst de onbalans in de afweging van het belang van het collectief en van het individu. De naam ‘Seven of Nine’ van het betreffende karakter verwees naar het feit dat ze onderdeel uitmaakte van een collectief dat werd gevormd door negen individuen. Dit maakte dat bij al haar keuzes het belang van het collectief prevaleerde boven haar wensen als individu. Dat ging in de serie een lange tijd goed, totdat ‘Seven of Nine’ merkte dat ze hierdoor als individu niet optimaal tot ontwikkeling kwam.
Bij samenwerkingsrelaties, tussen personen, groepen of organisaties, zie ik vaak eenzelfde onbalans optreden. Waar bij ‘Seven of Nine’ de nadruk sterk lag op het collectieve belang, is dat bij samenwerking doorgaans andersom. Het belang van het individu, die ene partner, wordt dan als uitgangspunt genomen. “Als ik maar mijn doelstellingen realiseer” is hierbij de gedachte. Het belang van de ander, en daarmee ook van het collectief, is secundair. De uitkomst van beide situaties is hetzelfde: door het gebrek aan evenwicht komt er spanning te staan op de samenwerkingsrelatie, waardoor deze uiteindelijk in een neerwaartse spiraal terecht komt. Zonder een stevige interventie betekent dat al snel het einde van de samenwerking.
Onbalans tussen ratio en emotie
De tweede relevante eigenschap van ‘Seven of Nine’ is de onbalans tussen ratio en emotie bij al haar afwegingen. Als half Borg handelde ze als een robot die puur op basis van rationele argumenten beslissingen nam. Het doel van de Borg, als volk, was om absolute perfectie te bereiken. Hun uitgangspunt daarbij was dat dit alleen maar kon door zuiver rationeel te handelen.
Ook hier zie ik weer een treffende gelijkenis met samenwerkingsrelaties. Zowel als onderzoeker als adviseur blijf ik me verbazen over de ‘ratioreflex’ die ik terug zie bij besluitvormingsprocessen bij samenwerking. Bij de businesscases die worden opgesteld ter onderbouwing van beslissingen ligt de nadruk doorgaans erg sterk op de rationele, vaak ook nog eens kwantitatieve argumenten. Fascinerend daarbij is om te zien dat het bijbehorende gedrag van de besluitvormers nu juist gedreven wordt door emotionele motieven. Die discrepantie vind ik interessant. We zeggen te kiezen op basis van ratio, maar gedragen ons vervolgens op basis van emotie.
Ketting versus schakels
De oplossing is om te komen tot gedrag dat past bij een nieuwe versie van het betreffende Star Trek karakter, namelijk ‘Seven of Nine 2.0’. Dit gedrag wordt gekenmerkt door de volgende twee eigenschappen: Allereerst door het belang van het individu en het belang van het collectief niet langer als keuze te zien, maar als iets dat in elkaars verlengde ligt.
Als het individu sterker wordt, versterkt dit doorgaans ook het collectief. Denk daarbij aan de beeldspraak dat ook de kracht van een ketting wordt bepaald door de kracht van de individuele schakels die daar onderdeel van uitmaken. Andersom is ook geval dat een individu sterker wordt naarmate het collectief in kracht toeneemt. Daarbij treedt een boeiende paradox op: hoe minder een individuele partij aan zijn eigen belang denkt, hoe sterker daarmee het collectief wordt en als afgeleide dus ook het betreffende individu.
Van samenwerking naar verbinding
De tweede update van het gedrag van ‘Seven of Nine’, om te komen tot een 2.0 versie, betreft het gebruik van emotie als kompas voor haar gedrag. De afgelopen jaren heb ik voor mijn promotieonderzoek aan Nyenrode Business Universiteit diverse samenwerkingsrelaties tussen organisaties geanalyseerd. Daarbij heb ik vooral gekeken naar de wisselwerking tussen, in essentie, controle en vertrouwen. Uit al de casestudies die ik heb uitgevoerd kwam naar voren dat het juist aspecten zijn die te maken hebben met emotie die het succes van een samenwerking bepalen. De rationele kant, structuren, processen, etc., wordt doorgaans als hygiënefactor beschouwd. Dat moet gewoon goed geregeld zijn.
Of een samenwerking echt ‘gaat vliegen’ hangt af van de mate van vertrouwen die er ontstaat tussen de personen binnen de samenwerking. Mijn ervaring is dat dit vertrouwen juist enorm toeneemt zodra personen de stap nemen om hun emoties expliciet te maken. Dit kunnen zowel dromen zijn over wat een geweldige uitkomst van de samenwerking zou kunnen zijn als zorgen over wat er fout zou kunnen gaan. Alleen op die manier kan de stap worden gezet van een samenwerking op rationeel niveau naar een echte verbinding op emotioneel niveau.
Graag sluit ik deze bijdrage af met de oproep aan iedereen die betrokken is bij een samenwerkingsrelatie om vooral, in lijn met ‘Seven of Nine 2.0’, de mens in zich de overhand te laten hebben boven de ‘Borg-reflexen’ die we allemaal nog te vaak laten zien.
Eerdere bijdragen:
- Wie ontwikkelt er een nieuwe app: iCare
-
De nieuwste managementstijl: snowball leadership
- ´Mr Manager, tear down this wall´
Over de auteur:
Dit Podiumartikel is geschreven door Petrosjan Damen, Principal Consultant bij adviesbureau Kirkman Company en initiatior van One Million Snowflakes. Damen is tevens bezig met een promotieonderzoek aan Nyenrode Business Universiteit, waarbij hij zich richt op samenwerkingsverbanden tussen financiele instellingen.
Over het podium:
Ook uw visie geven op ontwikkelingen binnen uw vakgebied? Plaats een artikel op MT Podium. Log in op mt.nl/profiel en voeg onder 'activiteiten' uw artikel toe. Interessante bijdragen worden meegenomen in de nieuwsbrief en op home geplaatst. MT Magazine publiceert bovendien periodiek 'Het beste van MT Podium'
