Maar bedrijven vegen de trap eerder van bovenaf schoon
In 2000 vloog zowel World Online als een wijk in Enschede de lucht in. In beide gevallen lag het aan wanbeleid. Bij het ondemocratische World Online moest de hoogst verantwoordelijke, Nina Brink, haar biezen pakken. Maar terwijl de democratische overheid de mond vol heeft van zero tolerance en minder gedogen, zijn de hoogst verantwoordelijken, burgemeester Mans en minister De Vries van Binnenlandse Zaken, de dans mooi ontsprongen. In het verleden hebben ministers en staatssecretarissen om minder hun biezen kunnen pakken. Denk maar aan de paspoort- en de CTSV-affaire. Het gedogen van onverantwoordelijke leiders is slecht omdat anderen dit kunnen opvatten als een signaal dat ze kunnen doen en laten wat ze willen. Ook om het vertrouwen van de burger in de overheid op peil te houden, moeten er af en toe klappen vallen.
Het bedrijfsleven doet dat beter, ofschoon een enkele topman wegkwam met een slap excuus. Denk maar aan Herman Scheffer van Internatio, Aad Veenman van Stork en Paul Smits van KPN, die een belangrijke fusie zagen mislukken. Paul Smits van KPN en topman Ole van der Straaten van Laurus zagen net als burgemeester Mans van Enschede zelfs kans twee medebestuurders de schuld in de schoenen te schuiven van hun falen. Dat lukt alleen als je een mooi verhaal hebt.
De publieke opinie weten te bespelen, is voor pluche-plakkers een must. Daaraan ontbreekt het de toplieden van de Nederlandse Spoorwegen. President-directeur Huisinga liet in een van zijn spaarzame interviews terloops vallen dat de NS een van de beste openbaar-vervoersbedrijven ter wereld is. In het democratisch proces komen meer 'great communicators' bovendrijven. Immers, de gemiddelde topman van een top 500-onderneming zit tegenwoordig korter (5 jaar) op het pluche dan ministers en staatssecretarissen. Wim Kok haalt misschien de 12 jaar wel.
Uiteindelijk vullen praatjes geen gaatjes. Kok heeft bijvoorbeeld, overladen met opportunistische loftuitingen van de volksvertegenwoordigers, onze kroonprins gered dankzij de excuses van Máxima en een bruiloftverbod voor haar vader. Maar op de langere termijn blijft Nederland het imagoprobleem van een koning met een 'foute' schoonvader houden. Succesvol de publieke opinie bespelen, is nog geen goede communicatie; dat is het pas als de leider ook met een echte oplossing komt. Zoals gezegd, is het bedrijfsleven hier beter in. Weliswaar kunnen de consumenten de bestuurders van ondernemingen niet direct kiezen, maar indirect heeft de tucht van de markt een heilzame invloed op de leiders. 76,4 procent van de bestuursvoorzitters van top 500-ondernemingen vertrekt vroegtijdig. Reeds bij kleinere (financiële) rampen in het bedrijfsleven legden het afgelopen jaar de meeste toplieden het loodje. Bijvoorbeeld Caspar van Kempen (Wolters Kluwer), Aad de Ruyter (IHC Caland) en Gert Smit (Vedior). Overigens is de afrekencultuur sterker bij 'jonge' bedrijven. Zo moesten bij Brunel algemeen directeur Sven Parsser, bij Origin Robert Pickering en bij Holland Colours J. Poel opkrassen. Toplieden van oerconservatieve ondernemingen als Herman Brenninkmeijer van C & A en Marcel Van Handenhoven van Avebe werden zelfs zonder pardon op straat gezet, zonder schuld aan de problemen. Maar opgelost hadden ze die ook niet. De trap veeg je van bovenaf schoon.
