De wereldwijde ellende op de financiële markten had voorkomen kunnen worden. Dat blijkt uit groot Amerikaans onderzoek naar de oorzaken van de bankencrisis.
De resultaten van het onderzoek worden vandaag gepresenteerd door de speciaal ingestelde Financial Crisis Inquiry Commission. De Financial Times heeft in aanloop naar de publicatie het 576 pagina’s tellende slotrapport ingezien, en bericht dat de 19 hoorzittingen en interviews met meer dan 700 getuigen tot pittige kritiek en soms verbijsterende conclusies leiden.
De kritiek in hoofdlijnen:
‘Niet iets wat niemand had zien aankomen’
Ten eerste was de financiële crash die in 2008 leidde tot de grootste beurscrisis van de afgelopen 70 jaar ‘niet iets wat niemand had zien aankomen’. De crisis had heel goed vermeden kunnen worden, aldus de onderzoekscommissie.
‘Politieke beslissing onder Clinton was keerpunt in aanloop crisis’
Een deel van de schuld wordt bij de Democratische regering onder leiding van Bill Clinton gelegd. Die nam in 2000 een beslissing die een ’keerpunt in de aanloop naar de financiële crisis’ betekende: het besluit exotische financiële producten af te schermen van regulatie.
‘Financiële instellingen opereerden als Icarus’
De commissie ondervroeg een heel bataljon aan bankfunctionarissen. Hun verklaringen zijn veelal ontluisterend. Zo geven topfunctionarissen bij Citigroup toe dat ze weinig aandacht schonken aan de risico’s waar de hypotheekleningen mee gepaard gingen, waren managers bij Merril Lynch verbaasd toen de hypotheekinvesteringen opeens grote verliezen optekenden, want die waren toch zo veilig, en bleken de topmannen van American International Group blind voor het feit dat hun instelling voor 79 miljard dollar was blootgesteld aan riskante credit default swaps. De vijf grootste Amerikaanse zakenbanken werkten zelfs op een bepaald moment met zulke grote hefbomen, dat een waardedaling van 3 procent van hun investeringen het complete bedrijf had kunnen wegvagen. De conclusie van de onderzoekscommissie is dan ook dat de banken, zoals Icarus, nooit bevreesd waren om steeds dichter bij de zon te vliegen.
‘Regering Bush creëerde onzekerheid en paniek’
De commissie beschuldigt verschillende financiële instellingen van hebzucht en/of onbekwaamheid, maar de zwaarste aantijgingen komen aan het adres van de overheid van dienst ten tijde van de crisis. De regering Bush zou angstig hebben gereageerd op de ontwikkelingen en heeft in het begin alleen maar onzekerheid en paniek gecreëerd op de financiële markten. Dit werd onder meer veroorzaakt door de keuze om zakenbank Lehman Brothers in 2008 failliet te laten gaan en wel de schulden van Bear Stearns over te nemen, met hulp van de Federal Reserve, het stelsel van centrale banken.
‘Toezichthouders kregen geen buffers van grond’
De Securities and Exchange Commission (SEC) kreeg het niet voor elkaar om van de banken te eisen dat ze meer kapitaal moesten aanhouden als buffer voor tegenvallers. Een kwalijke zaak, want hierdoor was er geen vangnet voor potentiële grote verliezen en konden risicovolle praktijken blijven doorgaan.
‘Fed negeerde problemen’
De Fed negeerde bovendien de missie van de SEC, is de pijnlijke conclusie van de onderzoekers. Zowel oud-centrale bankvoorzitter Alan Greenspan als de huidige voorzitter Ben Bernanke krijgen ook persoonlijk een flinke veeg uit de pan. Greenspan wordt bekritiseerd omdat hij deregulering aanmoedigde en het niet voor elkaar kreeg om de stroom van rommelkredieten te stoppen. Bernanke zag de crisis niet eens aankomen, maar moest wel een cruciale rol spelen in het oplossen ervan.
‘Kredietbeoordelaars radertjes van vernietiging’
Voor de kredietbeoordelaars hebben de onderzoekers geen goed woord over. Zij waren ‘de radertjes in het wiel van de financiële vernietiging’, zo verwoordt commissievoorzitter Phil Angelides.
Volgende crisis?
De vraag is nu of het onderzoek de cruciale fouten heeft blootgelegd, die -net als een vergelijkbare crisis – in de toekomst kunnen worden voorkomen. Het grootste gevaar schuilt volgens de commissie in de blindheid die alle hoofdrolspelers kenden of veinsden in de aanloop naar de crisis toe.
De onderzoekers concluderen dan ook dat de grootste tragedie zou zijn dat we nu vol blijven houden dat we de crisis niet hebben zien aankomen en dat ook niet konden. Als we dat blijven zeggen, rest enkel de vraag wanneer een volgende crisis losbarst.
Waarde onderzoek?
Het onderzoek is met 19 hoordagen en meer dan 700 ondervragingen zonder meer groots opgezet en behoorlijk alomvattend. De Amerikaanse overheid heeft het rapport goedgekeurd. Toch blijft de vraag in hoeverre écht objectief naar de oorzaken van de crisis is gekeken. De commissie bestond uit zowel Democraten als Republikeinen, die beide hun eigen politieke agenda kennen.
Eerder deze week meldde persbureau Bloomberg dat er vandaag drie verschillende conclusies naar buiten komen, waar de verschillende politieke partijen mee uit de voeten kunnen.
De democraten leggen de schuld vooral bij het te machtige Wall Street en het gebrek aan regulering. De republikein Peter Wallison komt met een eigen rapport dat de schuld vooral bij het huizenbeleid van de overheid legt. Drie andere Republikeinen houden de banken uit de wind en leggen de schuld eerder bij een samenloop van omstandigheden die in de hele wereld spelen.
Lees ook:
- Vrijwel alle grote banken VS dreigden te vallen
- Toiletpapier versus dollarbiljet
- Jim Rogers: Europa bestrijdt crisis beter dan VS
- Crisiszondebok 5 op de korrel
- De 10 veiligste banken ter wereld
