Je zou misschien denken dat we in nieuwe situaties sneller afgeleid zijn of te veel bezig met het goed doen, maar juist in nieuwe en onzekere omstandigheden letten we beter op, luisteren we beter naar wat relevant is én leren we meer. Uit onderzoek van Yale University blijkt dat er meer activiteit is in de prefrontale cortex in de hersenen wanneer een situatie moeilijk te voorspellen is, en minder activiteit wanneer de uitkomst zekerder is.
Onze hersenen leren niet voortdurend. Integendeel: ons brein stelt vast of het nodig is om te leren van een bepaalde situatie en zo ja op welke manier. Als de situatie voorspelbaar is, doen onze hersenen niet zo veel, maar in veranderende omstandigheden des te meer.
Apen
De onderzoekers concluderen dit op basis van een experiment met apen in respectievelijk veranderlijke en stabiele condities, waarin de hersenactiviteit werd gemeten. In het ‘onvoorspelbare experiment’ konden de apen kiezen tussen een rood en een groen voorwerp om te slaan. Bij het rode voorwerp kregen ze in 80 procent van de gevallen sap als beloning, bij het groene maar in 20 procent.
Na zo’n dertig pogingen draaiden de onderzoekers de kansen om en gaf groen dus 80 procent kans op lekker sap. Op die manier moesten de apen letten op de kleur die ze eerder hadden gekozen en zich herinneren of die specifieke keuze werd beloond om erachter te komen welk voorwerp op een bepaald moment het meest winstgevend was. Leren was dus noodzakelijk om beloond te worden.
In het ‘stabiele experiment’ kregen de apen een oranje en een blauw voorwerp met ook 80 en 20 procent kans op sap, maar deze kansen bleven gelijk. Als de aap eenmaal had uitgevogeld dat het oranje voorwerp met acht op de tien keer meppen sap opleverde, hoefde hij niet meer na te denken over voorgaande keuzes en winkansen.
Bij beide experimenten werd de hersenactiviteit in de prefrontale cortex gemeten. Daar kwam allerlei informatie uit maar onder andere dat hersenactiviteit gerelateerd aan leren enorm afnam in stabiele omstandigheden.
Leermoment
Onzekerheid had in belangrijke mate invloed op de hoeveelheid informatie over eerdere ervaringen – zowel keuzes als resultaten – die werd bewaard in de hersenen. De onderzoekers concluderen daarom dat dit is hoe het brein leren moduleert op basis van onvoorspelbaarheid en onzekerheid. We leren meer in situaties waarin we niet zeker. De onzekerheid activeert onze hersenen en maakt ons meer gericht op signalen over eerdere informatie, en zorgt ervoor dat we naar de meest relevante info luisteren in een poging om de beste toekomstige uitkomst te voorspellen. Een van de implicaties is volgens de onderzoekers dat we nieuwe situaties moeten opzoeken om ons brein te stimuleren en meer te leren.
We leren dus niet altijd, en dat is eigenlijk maar goed ook – anders zouden we van elke tegenslag leren te stoppen. Als je omgeving doorgaans stabiel is, zouden kleine incidentele gebeurtenissen niet voor drastische veranderingen in je gedrag moeten zorgen. Wanneer je in je favoriete winkel één keer een defect product koopt, ga je niet meteen op zoek naar een nieuwe lievelingszaak. En als een van je teamleden een blunder begaat, maar de rest van de tijd geweldig werk levert, maakt je brein hier geen leermoment van, maar zet het weg als een incident.
