In de Tweede Wereldoorlog brachten Duitse U-Boten menig Brits militair en koopvaardijschip tot zinken. De curieuze wetmatigheid bleek zich voor te doen dat van de bemanningsleden de jongeren vaker verdronken gevonden werden en de ouderen vaker overleefden en gered konden worden – terwijl men op grond van lichamelijke conditie eerder het omgekeerde zou verwachten.
Wetenschappelijk onderzoek toen en later wees uit dat die ‘omgekeerde’ overlevingsratio eigenlijk de gewone is. De oudere bemanningsleden overleefden namelijk omdat ze al eerder noodsituaties hadden meegemaakt en die kennis, op een manier die we niet goed kennen, hadden opgeslagen in hun lichaam. Ervaring blijkt te helpen overleven. Vanaf toen hebben survival trainingen een grote vlucht genomen als middel om effectief gedrag in te prenten.
Wat voor Britse zeelui en marine-soldaten geldt, geldt uiteraard ook voor andere mensen zoals managers: met het hoofd leren gaat nu eenmaal niet zo best. Daar zitten te veel filters en vervormingen in. We moeten het hebben van leren door ervaring. Met alle zintuigen. Dat beklijft pas echt. Business schools passen die wetenschap gelukkig ook steeds beter toe met simulaties, business games en in-company projecten.
Luister naar je lijf, beslis met je hoofd
Wanneer zulke zintuigelijke leerervaringen van onbewust bewust worden gemaakt, kan er vanuit dit bewuste weten gekozen en gestuurd worden. Op je lichaam letten kan heel interessante signalen opleveren. Als je in een vergadering bijvoorbeeld spanning in je benen voelt, en je duidt dat als ‘ik wil weg hier’, en vervolgens nagaat waarom, dan kun je, op dat moment of later, bewuste actie ondernemen. Of let er eens op hoe je zit: beetje voorover? Beetje achterover? Of in het midden? Waarom doet je lichaam dat? Vechten of vluchten? Interesse of oninteresse? Reken maar dat de ander – hoe onbewust ook – dat precies aanvoelt. Verander dat gedrag eens bewust, om ermee te experimenteren. Bijvoorbeeld iets moeilijks waar je altijd maar omheen loopt eindelijk eens aangaan, of juist verstandig maar zo laten, maar dan wel vanuit een bewuste wilskeuze.
Het gaat hier dus om leren, om het onbewuste bewust te maken en daarmee te werken. Let wel: in het belang van de organisatie. Ik zie maar al te vaak dat er fors geinvesteerd wordt in de persoonlijke ontwikkeling van managers zonder die goed te koppelen aan de ontwikkeling van de organisatie. Ik geloof in learning on the job (ervaringsleren) als middel om het geleerde te verankeren in de persoon én in de organisatie.
