Mijn tweede advies: op een ander letten is belangrijk, maar alleen als je daarbij nog meer op jezelf let.
Wat er onder de oppervlakte gebeurt bij een ander of in een groep kun je leren uit je eigen reacties daarop. Als je jezelf defensief voelt worden zal er wel iemand een wapen hebben getrokken. Als je jezelf verward voelt worden zal er wel iemand mist aan het spuiten zijn. Dat betekent: veel aandacht aan jezelf geven, aan je eigen reacties, om werkelijk te begrijpen wat er in je omgeving aan de hand is. Kijk eens naar je natuurlijke rol als je een groep binnenstapt. Wat verwacht de groep van jou? Welke rol ligt er als het ware meteen al klaar voor je? Al vanaf dat je een kleuter was misschien. Ben ik de leider, de verzorger, de helper, de ontregelaar, de ritselaar? Ben ik daar goed in? Vind ik dat wel leuk? Wat doet de groep met mij en wat doe ik met de groep? Ga ik erop in? Ontwijk ik mijn natuurlijke rol? Mooie vragen aan de spiegel.
Van misschien wel doorslaggevend belang: what makes me tick? Wat zijn mijn diepste drijfveren? Waar komt mijn inspiratie vandaan? Uit jezelf, dan ben je een narcist (heel gezond, tot een bepaalde hoogte, daarna wordt het een beetje belachelijk). Of ergens anders vandaan? Welke waarde? Welke wond? Welk ideaal? “Waar buig jij je hoofd voor?” is een mooie vraag om bij die bron van inspiratie komen. Ga er maar vanuit dat als jij niet bij je eigen bron van inspiratie kunt komen je ook geen inspirerende leider bent.
Rechte rug en open hart
Pas als je jouw bron kent, kun je authentiek je leidersrol vervullen en daarmee anderen inspireren. Want, zoals de Saint-Exupéry zo fraai opmerkt: als leider leer je niet je mensen een vlot te bouwen, maar je zorgt dat ze gaan verlangen naar de oneindige zee… Dan komt dat vlot er wel, ook als het er anders uitziet dan jij in je plannen zo mooi had ontworpen.
Zoveel soorten leiders als er zijn, een ding hebben ze gemeen: ze hebben een rechte rug én een open hart. We kunnen ons vooral richten op structuur, taak, inhoud en uitdagingen (de eisende leider), of op het tegenoverliggende rijtje proces, mens, relatie en ondersteuning (de begripvolle leider). Maar goede leiders bieden een balans van die twee: challenge én support, taak én proces. Vandaar de rechte rug en het open hart.
Echt subjectief
Een ding is goed om te beseffen: de leider beïnvloedt niet alleen de groep, de groep beïnvloedt net zozeer de leider. Onderzoek laat zien dat managers minder investeren, ook als een spannende marktsituatie daar overduidelijk om vraagt, wanneer de werknemers in een reflex van bezuinigen zitten. Groepen kiezen of vormen dus de leider die past bij hun wereldbeeld of probleem.
Dus wees daarvan bewust. Wanneer je een situatie binnenstapt, heb dan een open hart, zet je antenne aan en voel wat er leeft in de groep. En heb tegelijk oog en oor voor wat er leeft in jou. Maatschappelijk werkers voor zware cases zijn erin getraind 60% van hun aandacht voor zichzelf te houden, en 40% van hun aandacht aan de client te geven. Dat is ongeveer de verhouding die een leider ook zou moeten hanteren.
Zo kun je kijken naar de ander, de groep, vanuit jezelf. In plaats van naar jezelf te kijken via de ander. Het eerste is subjectief maar echt. Het tweede is intersubjectief en vaak onzuiver. Een manager die op het punt staat een presentatie te geven, en zich nerveus voelt, kan maar het beste dat even benoemen en dan zijn presentatie geven. Dat ontspant hem en de groep en levert betere interactie op.
