1. Het bedrijfsleven in
Gerrit Zalm deed het, Camiel Eurlings deed het en Jan Kees de Jager deed het. Alledrie kozen ze voor een actieve rol in het bedrijfsleven. Al blijven ze wel dichtbij hun oorspronkelijke beleidsterrein. Gerrit Zalm was minister van Financiën en werd – via een uitstapje bij de DSB Bank – de baas van staatsbank ABN Amro. Zijn banden met de politiek en zijn voormalig ministerie waren in dit geval een grote meerwaarde. Hij werd gevraagd door zijn oud-staatsecretaris Wouter Bos.
Bij Camiel Eurlings was de stap van minister van Verkeer & Waterstaat naar KLM er een die nogal wat vragen opriep. Er kwamen vragen over de reden van zijn vertrek uit de politiek, vragen over de reden van zijn benoeming en tot slot vragen over zijn functioneren. Dat bleek niet optimaal te zijn, wat leidde tot een vroegtijdig vertrek al CEO.
Jan Kees de Jager, oud-minister van Financiën, was voordat hij minister was ondernemer in de telecomsector. Een overstap naar KPN in de rol van CFO was dan ook niet zo vreemd. Inmiddels zijn de regels iets aangescherpt. Oud-bewindslieden mogen twee jaar lang mogen niet lobbyen op hun eigen beleidsterrein. Dus geen contact hebben met je oude departement. Dat zou de overstap van Zalm en De Jager in elk geval ernstig hebben bemoelijkt.
Overigens is het een niet zo voor de hand liggende stap, zo blijkt uit onderzoek van het PDC Universiteit Leiden. Van de 57 Tweede Kamerleden die in 2010 het parlement verlieten, kwamen er slechts vier in het bedrijfsleven terecht. Bij drie ervan was het een terugkeer naar het zelfstandig ondernemerschap.
2. Een ZBO of staatsbedrijf
Niet helemaal bedrijfsleven, maar wel in dienst bij een grote organisatie met flink wat contacten met de overheid. Die kennis op het gebied van wet- en regelgeving, Haagse bureaucratie en het politieke netwerk komen dan flink van pas. Hoewel staatssecretaris van Economische Zaken Martijn van Dam technisch gezien niet gaat over de publieke omroep, wordt er wel met enigszins gefronste wenkbrauwen gekeken naar zijn overstap als bestuurslid naar de NPO. Hij is immers woordvoerder mediazaken. Mensen die hem voorgingen naar de semi-publieke sector zijn Roger van Boxtel, die nu de scepter zwaait bij de NS en staatssecrataris Yvonne van Rooy die rector magnificus werd aan de Universiteit van Tilburg.
3. Een belangenorganisatie
Wel de lusten, niet de lasten. Als voorzitter van een belangenorganisatie ben je vooral een gezicht naar buiten en je bent het contact tussen politiek en de branche die je vertegenwoordigt. Uit onderzoek van de Volkskrant blijkt dat van alle oud-politici sinds 1990 minstens een kwart kwam te werken in de top van een brancheorganisatie, belangenvereniging of public affairsbureau. Voorbeelden te over. Maxime Verhagen zet zich in voor Bouwend Nederland, Andre Rouvoet vertegenwoordigt de zorgverzekeraars, Job Cohen voert het woord namens de sociale werkvoorzieningen, Frank de Grave vertegenwoordigd de Medisch Specialisten, Ella Kalsbeek de Landelijke Huisartsen Vereniging.
4. Consultant
Vanaf de zijlijn roepen hoe het dan wel moet. Dat werkt best goed als je kennis hebt van de bestuursterreinen en naamsbekendheid. De stap van politiek naar consultancy is niet zo groot. Twee aansprekende voorbeelden zijn Jan Peter Balkenende en Wouter Bos. Voor Balkenende lijkt de stap naar partner bij EY niet helemaal zelf gekozen. In een reconstructie van zijn aanstelling schreef NRC dat headhunters de naam van Balkenende lieten vallen bij verschillende multinationals, maar dat deze niet al te happig waren op de oud-premier. Voor Wouter Bos was zijn overstap naar KPMG tijdelijk. Hij was er van 2010 tot 2013 verantwoordelijk voor de adviespraktijk gezondheidszorg en publieke sector. In 2013 stapt hij over naar het VU Medisch Centrum waar hij bestuursvoorzitter wordt.
5. Burgemeester
Zeker sinds de gemeenteraad de burgemeester in feite kiest, maken oud-ministers een grote kans. De raad likt zijn vingers af bij de gedachte iemand in huis te halen die zijn invloed in Den Haag kan laten gelden. Bovendien staat het wel belangrijk als stad: het burgemeesterschap van onze gemeente is zeker niet te min voor een oud-minister. Beroemde voorbeelden zijn oud-minister van Verkeer & Waterstaat Annemarie Jorritsma die burgemeester werd van Almere, Ahmed Aboutalab die na zijn staatssecretariaat op Sociale Zaken burgervader werd in Rotterdam en burgemeester Eberhard van der Laan van Amsterdam die ooit minster was voor Wonen, Wijken en Integratie.
