Terwijl ik tik verandert de wereld. En terwijl u dit leest ook. Papandreou gokt en verliest – waarschijnlijk – wel. Of niet.
De beurzen veerden op zodra de mogelijkheid begon door te dringen dat de volksraadpleging van tafel zou zijn. Maar het referendum – waarin hij uiteindelijk de vraag aan het Griekse volk voorlegt of zij de prijs voor de hulp uit Europa niet te hoog vinden – is ook een meesterzet.
Terwijl de Grieken in Europa onderhandelen over de voorwaarden voor de even massieve als noodzakelijke steun, brokkelt de machtsbasis van hun leider Papandreou in zijn eigen land per uur verder af. Zijn onderhandelingsresultaten worden te pijnlijk gevonden. Al twee jaar ligt het leven in Griekenland stil als gevolg van de vele demonstraties en stakingen. Op straat stellen de demonstranten de vraag waarom zij – de gewone man, de onderwijzer en de middenstander – moeten opdraaien voor het grotesk mismanagement van de natie en de verrijking van enkele zeer machtige Griekse dynastieën. Wat Papandreou of zijn opvolger ook met Europa afspreekt, de Griekse binnenlandse realiteit is dat de bevolking het niet pikt. En dat is een probleem voor heel Europa. De meest onderschatte angel in het hele reddingverhaal is dat wij verwachten dat de Grieken klakkeloos overgaan tot een zelfamputatie.
Zelfamputatie
De positie van Griekenland doet nog het meest denken aan die van de beknelde klimmer in de film 127 hours. Zijn enige mogelijkheid om te ontkomen was het eigenhandig afsnijden van zijn arm. Dit waargebeurde verhaal is zo uitzonderlijk, de keuze zo bovenmenselijk, dat er een film van gemaakt is. Juist omdat het amputeren van jezelf een vrijwel onmogelijke opgave is. En dat is wel wat wij van de Grieken vragen. De pijnstiller die we bieden: een aspirientje ter waarde van vele miljarden.
Vanuit dat besef is het organiseren van een referendum een meesterzet. Door het volk, inclusief de oppositiepartijen verantwoordelijk te maken voor de Griekse beslissing, dwingt Papandreou hen net iets verder te kijken dan de eigen arm die wordt afgehakt. De Griekse premier gokt erop dat een blik op de dood het tij doet keren. Hij hoopt dat het schrikbeeld genoeg is om die pijnlijke zelfamputatie te accepteren. Stilzittend, want dan doet het in theorie minder pijn.
Hoog spel
Papandreou speelt hoog spel. Bovendien is de inzet niets meer of minder dan het voortbestaan van de euro en de eurozone. Een munt die nog van ons allemaal is, die alle economieën in de zone als fundament hebben. Hij gokt met de bodem onder onze economie. De vele negatieve reacties op zijn onverwachte aap uit de mouw zijn grotendeels ingegeven door de – gerechtvaardigde – angst dat de Grieken besluiten liever te sterven dan een arm op te offeren. En dat zal gevolgen hebben die ver voorbij de Griekse grenzen strekken. Italië, Spanje en mogelijk Frankrijk redden het niet. De resterende landen zijn simpelweg niet sterk genoeg de ballast van deze reuzen over te nemen. Exit de euro. Exit de Nederlandse welvaart die we als handelsnatie hebben opgebouwd.
Er zitten vele dimensies aan de Griekse tragedie die zich ontvouwt. Ja, Griekenland heeft willens en wetens jarenlang gedanst op de vulkaan. En ja, wij hebben dat niet alleen toegestaan, maar ook gefinancierd. En nu het bal ten einde lijkt, is het spel dat in de Europese machtscentra wordt gespeeld niet primair gericht op het oplossen van de crisis. Nee, de taaie onderhandelingen gaan vooral over wie hoeveel van de pijn neemt. Ja de Grieken en daarmee de euro moeten worden gered, maar de rekening moet naar de buren.
Too little too late
Het is deze voortwoekerende discussie die alle varianten van het noodplan het etiket too litlle too late bezorgen. Wat begon als een amputatie vlak boven de pols is hierdoor verworden tot het afzetten van een hele arm. Dat is de Griekse prijs als gevolg van het gokken van alle Europese regeringsleiders. Gokken met de euro en de integriteit van de eurozone als inzet. In die zin is het referendum van Papandreou in elk geval democratischer.
Wat Papendreou bewijst door de eurocrisis nog verder op scherp te zetten is dat Europa een centraal doel ontbeert. Dat het idee dat nationale soevereiniteit gecombineerd kan worden met een muntunie van ongelijkvormige landen, een farce is gebleken.
De unie voorop
Want ook Nederland staat, net als al die andere natiestaten binnen de unie, voor een amputatievraag. Niet helemaal zo dramatisch als de Griekse, maar niettemin een lastige keuze tussen helse pijn of een afscheid van het leven as we know it. De muntunie kan alleen overleven als er op unieniveau harde en verstrekkende keuzes gemaakt kunnen worden. De facto gaat het om het overdragen van een deel van de soevereiniteit. We amputeren iets van onze autonomie, in ruil voor een beleid dat de uniebelangen centraal stelt en niet het nationale belang.
Of we doen het niet. En leven met de consequenties. De paralellen met de Griekse situatie zijn er. Alleen zij mogen er zelf over stemmen. Of niet.
Lees ook:
- Griekenland: aantrekkelijk alternatief uit onverwachte hoek
- Dit gebeurt wanneer Griekenland de euro verlaat
- De macht van de euro
- Europa herstelt weeffout
- Grieks failliet steeds breder gedragen
- Lessen van Lehman: de kosten van een Grieks failliet
> Crisis belangrijker dan inflatie
